Grafik tasarım öğretiminde göstergebilimsel çözümlemenin kullanılması: Kitap kapağı üzerine örnek çözümlemeler

Abstract

Grafik tasarım öğretimi, sanat eğitimi kapsamında yer alan görsel sanatlar alanlarından biridir. Grafik tasarım dersinde öğrenciler hem imge, renk, çizgi, biçim vs. gibi tasarım öğelerinden yararlanarak tasarımlarını oluştururlar hem de günlük yaşamlarında gerek grafik gerekse sanatın diğer alanlarına ilişkin birçok simgesel ifadeyle karşılaşırlar. Ancak öğrenciler kendi çalışmalarını oluştururken ve karşılaştıkları tasarımları yorumlarken, öğrencilerin yorumları yüzeysel bir boyutta kalabilir. Bu anlamda göstergebilim yaklaşımları grafik öğrencilerinin bu yönde bir derinlik kazanabilmeleri açısından katkı sağlayabilir. Bu doğrultuda araştırmanın temel amacı, grafik tasarım dersinde göstergebilimsel çözümlemenin kullanılması üzerine, grafik tasarım dersinde yer alan "Kitap Kapak Tasarımı" konusu kapsamında, göstergebilimsel çözümleme örnekleri ortaya koymaktır. Araştırmanın temel amacı doğrultusunda "Temel Nitel Araştırma Yöntemi" bağlamında üç adet kitap kapağının göstergebilimsel çözümlemesi yapılmıştır. Bu çözümlemeler Umberto Eco'nun "Gülün Adı", Samed Behrengi'nin "Küçük Kara Balık" ve Yaşar Kemal'in "Ağrı Dağı Efsanesi" kitaplarının ön kapakları üzerinde gerçekleşmiştir. Kitapların seçiminde, kitapların içeriğinin kitap kapaklarına yansıyor olması esas alınmıştır. Kitap kapaklarını çözümlemek için seçilen göstergebilimsel analiz yaklaşımları ise kapakların üzerindeki göstergelere göre belirlenmiştir. Bu doğrultuda "Gülün Adı" kitap kapağı Charles Sanders Peirce'ün gösterge türlerine göre, "Küçük Kara Balık" ve "Ağrı Dağı Efsanesi" kitap kapakları ise Roland Barthes'ın düzanlam-yananlam kavramlarına göre çözümlenmiştir. Araştırma bulguları sonucunda, göstergebilimsel çözümlemenin, kitap kapaklarının üzerindeki imgelerin anlamlandırılmasına katkı sağladığı görülmüştür. Bu bakımdan grafik tasarım dersinde göstergebilimsel çözümlemenin kullanılması öğrencilerin grafik çalışmalarını anlamlandırabilmeleri açısından geliştirici olabileceği düşünülmüş ve göstergebilimin grafik tasarım dersi içinde yer alabileceği önerilmiştir.