Türkçe konuşan 7-12 yaş işitme engelli çocuklarda ünlü seslerin süre ve frekans özellikleri ile konuşma anlaşılırlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Türkçe konuşan 7–12 yaş işitme engelli çocukların ürettikleri ünlü seslerin temel frekans (F0), formant frekanslar (F1, F2) ve süre özelliklerinin belirlenmesi; bu özelliklerin normal işiten yaşıtlarından farklılık gösterip göstermediğinin saptanması amaçlanmıştır. Ayrıca işitme engelli çocukların ünlü üretim özelliklerinin konuşma anlaşılırlığı ile bir ilişkisi olup olmadığının ortaya konması hedeflenmiştir. Bu amaçla çalışmaya 7–12 yaşları arasında 20 işiten (10 kız 10 erkek), 20 işitme engelli (10 kız 10 erkek) çocuk katılmıştır. Ünlü seslerin akustik analizi için fonetik çalışmalarda sıklıkla kullanılan Windows tabanlı PRAAT (Version 4.4.20) akustik analiz programından yararlanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, işitme engelli çocuklar ile normal işiten yaşıtlarının tüm ünlü seslerin üretim süreleri açısından birbirinden anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği bulunmuştur. Bununla birlikte işiten ve işitme engelli katılımcılarda /o/ sesinin incelenen tüm özellikler bakımından anlamlı derecede farklılaştığı, /a/ sesinin üretiminde süre dışında yalnızca F2, /u/ sesinin üretiminde yalnızca F1, /ü/ sesinin üretiminde ise yalnızca F0 açısından anlamlı derecede farklılık olduğu saptanmıştır. /i/, /ı/, /ö/ seslerinde ise iki grup arasında süre dışında hiçbir özellik açısından anlamlı düzeyde bir farklılık olmadığı gözlenmiştir. İşitme engelli çocukların oluşturduğu grupta, kaynaştırmaya devam eden çocuklar ile işitme engelliler okuluna devam eden çocuklar arasındaki işitme kaybı farkı ve ünlü üretim özellikleri (F0, F1, F2 ve süre) istatistiksel olarak anlamlı değilken; bu iki grubun anlaşılırlık puanları istatistiksel olarak anlamlı ölçüde farklılık göstermiştir. Bulgular, işitme engelli çocukların konuşma anlaşılırlığını yordayan en önemli değişkenin işitme kaybı derecesi olduğunu; işitme kaybı derecesinin ünlü üretim süresi ile birlikte anlaşılırlığın %67’sini açıkladığını ortaya koymuştur. Çalışma, işitme engelli çocukların üretim özellikleri bakımından ünlü seslerin çoğunluğunda normal işiten yaşıtlarından farklılaştığını; özellikle ünlü üretim süresinin konuşma anlaşılırlığı açısından önemli bir değişken olduğunu göstermektedir.