Hafif kognitif bozukluk hastalarında sözel akıcılık becerilerinin incelenmesi

Abstract

Hafif Kognitif Bozukluk, bir bireyin kognitif işlevlerinde, o birey için alışıldık olana nazaran bir miktar gerileme olması ama bu gerilemenin bir demans tanısı konmasına yetecek kadar şiddetli olmaması halini tanımlayan bir klinik tablodur (Petersen, 1999). Sözel akıcılık testleri, verilen belirli bir süre içerisinde belirli harf veya semantik kategori grubundan sözcük üretmeye dayanan, geri çağırma ve artikülasyon gibi bilişsel süreçleri kapsayan zorlayıcı bir görevdir (Henry vd., 2004). Zaman içinde, bir kişinin belirli bir harf veya kategoride ürettiği sözcüklerin toplandığı niceliksel analize ek olarak, sözel akıcılık ile beyin süreçleri arasındaki ilişkinin daha kapsamlı yorumlanmasını sağlayan niteliksel analiz yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada Amnestik Hafif Kognitif Bozukluğu olan ve olmayan bireylerden oluşan iki gruba sözel akıcılık testleri uygulanmış, niceliksel ve niteliksel değerlendirmeler sonucunda gruplar arası karşılaştırmalar yapılmıştır. Niceliksel analizde toplam sözcük sayısı, niteliksel analizde ise öbekleme (clustering), geçiş yapma (switching) becerileri ile perseverasyon ve kategori ihlali gibi hata örüntüleri değerlendirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Eskişehir Hastanesi Nöroloji Bölümünde Hafif Kognitif Bozukluk tanısı alan ve Standardize Mini Mental Test (SMMT) puanları 24-28 arasında değişen 20 katılımcıdan oluşmaktadır. Kontrol grubu, nörolojik veya psikiyatrik herhangi bir sağlık sorunu olmayan 20 gönüllü katılımcıyı içermektedir. Gruplar yaş, eğitim ve cinsiyet bakımından eşlenmiştir. 49-83 yaş aralığında ve ilköğretim, lise veya üniversite eğitim düzeylerine sahip olan bireyler araştırmada yer almıştır. Her iki gruba da fonemik akıcılık ve semantik akıcılık testleri uygulanmış; nicel ve nitel analizlerle hasta grubunun kontrol grubundan hangi alanlarda farklı performans gösterdiği belirlenmiştir. Her iki akıcılıkta toplam sözcük sayısı, öbekleme (seçilen kategoride alt öbek oluşturan sözcük oranı) ve geçiş yapma (sözcük öbekleri arasında geçiş sıklığı) puanları belirlenerek gruplar arası karşılaştırma yapılmıştır. Buna ek olarak grupların perseverasyon ve kategori ihlali hataları belirlenerek karşılaştırılmıştır. Araştırmanın sonucunda Amnestik Hafif Kognitif Bozukluk grubunun kontrol grubuna göre her iki sözel akıcılık testinde daha düşük performans gösterdiği gözlenmiş, toplam sözcük sayısı bakımından hem fonemik hem semantik sözel akıcılıkta daha düşük puanlar elde edilmiştir. Fonemik akıcılık testinde geçiş sayı ortalamaları hasta grubunda daha düşük çıkmıştır. Öbek genişliği ve kategori ihlali bakımından hem fonemik hem semantik açıdan anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Öte yandan perseverasyon değerleri ele alındığından semantik akıcılık testinde Hafif Kognitif Bozukluk grubunun daha fazla perseverasyon yaptığı saptanmıştır.