Birinci ulusal mimarlık dönemi mimarlarından Muzaffer Bey : eserleri ve sanat anlayışı

Abstract

Bu çalışmada 1881-1920 yılları arasında yaşamış, Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi içinde önemli bir yere sahip olan Mimar Muzaffer Bey'in yaşamı ve eserleri incelenmiştir. Hendese-i Mülkiye Mektebi'ndeki eğitimini yarım bırakmak zorunda kalan Muzaffer Bey'in adını duyurması Kemalettin Bey, Vedat Bey, Konstantin Kiryadikis ve Alexandre Vallaury gibi mimarlarında katıldığı 31 Mart Olayı'nın anısına bir anıt yapılması için düzenlenen yarışmada birinci seçilmesi ile olur. Abide-i Hürriyet sadece bu olayın anısına dikilen sembolik bir anıt değil, aynı zamanda şehit olanların defnedilmesi için inşa edilmiş bir anıt mezardır. Anıtın gövdesi havaya dikilmiş top namlusu biçiminde tasarlanarak ve üzerine yerleştirilen bayrak ve süngülü tüfeklerle,şehit verilerek kazanılan özgürlüğün bedeli ve değeri vurgulanmıştır. Anıtın alt katında bu olayda şehit düşen askerlerin gömülmesi için düşünülmüş, kuruluş olarak Selçuklu kümbetlerine benzer bir mezar ve mescit odası bulunmaktadır. Anıt'ın tasarımında eşkenar üçgen ve düzgün altıgen modüler sistem kullanılmıştır. Yapının plan ve cephe kurgusunun temelinde Ortaçağ'dan beri geçerli olan ve yüceltilen bir biçim olan eşkenar üçgen ve Roma'dan beri sevilen bir biçim olan düzgün altıgenin seçilmesi, mükemmellik sayısı olan 3 ve insanı simgeleyen 6 sayılarının sembolik anlamları ile ilgilidir. Muzaffer Bey Abide-i Hürriyet'te şehitlerin anısı ile mezar yapısını yepyeni bir biçimsel sentezle ele almış ve bu iki işlevi son derece başarılı biçimde bir araya getirmiştir. Sanatçının ölümü ile yarım kalan bir diğer anıtı da Konya'nın zirai zenginliğini simgelemesi için tasarlanan Ziraat Anıtı'dır. Anıtın baldeken tarzı kurgusu bir yandan Anadolu'daki baldeken yapılar ile ilişkilendirilebilirken, plan olarak mandala'ya bağlanabilir. Anıt'ın zengin ve neşeli süslemeleri Abide-i Hürriyet'ten farklı bir anlayışta tasarlandığını göstermektedir. Yapıda kare, sekizgen ve altın dikdörtgenler temel alınarak oluşturulmuş modüler bir sistem kullanılmıştır. Anıtta insana yakın oranlar, doğa ile ilişkili 4 sayısı karşımıza çıkmaktadır. Yapıda plastik sanatların vazgeçilmez gücü simgeleyen motifi olan aslan başları biçiminde çörtenlerin kullanılması Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi içinde ünik bir örnektir. Muzaffer Bey'in Konya Erkek Öğretmen Okulu ve Konya Kız Öğretmen Okulu yapıları, plan ve cephe düzenlemeleri açısından dönemin diğer örneklerine oldukça benzerdir. Her iki yapının plan ve cephelerinin düzenlenmesinde altın dikdörtgene dayanan modüler bir sistem kullanılmıştır. Ayrıca Konya Kız Öğretmen Okulu'nda dönemin klasik kemer biçimleri üzerinde oynanarak yeni kemer biçimleri yaratılmıştır.