1845 Temettuat Sayım Sonuçları Ne Oldu?

Abstract

Bu yazı, 1845 sayımının akıbetini konu etmektedir. Yazının birbirine bağlı üç amacı vardır: Sayım sonuçlarının vergi iyileştirmelerinde kullanılıp kullanılmadığını, kullanıldıysa uygulama biçimini araştırmak, temettuatların tarihsel misyonunu ortaya çıkarmak ve temetuatların kaynak niteliğini saptamaktır. Yazının ana kaynağı Meclis-i Vâlâ ve Meclis-i Umumi'de 1845'den 1848'e dek bu sayıma dair alınan kararlardır. İlk bölümde Tanzimat yönetiminin vergi iyileştirme hedefi, ikinci bölümde iyileştirme çalışmalarının 1846, 1847 ve 1848 senelerindeki uygulama biçimleri, üçüncü bölümdeyse üç yıllık iyileştirme sürecinin bilançosu çıkarılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulardan bazıları şunlardır: Dönemin bürokratik çabalarına rağmen, sayım zamanında tamamlanamamıştır. İyileştirme programı yaklaşık üç yıl sürmüştür. İyileştirmeler genellikle tarh ve tahakkuka yöneliktir. Gelir esasına dayalı paylaşım devam etmiştir. Dağıtım usulü değişmemiştir. Bu nedenle gerçek bir gelir vergisi girişimi değildir. Sayım sonuçlarında hatalar bulunduğu, daha 1848 Temmuz'unda beyan edilmiştir.

This article examines the outcomes of the 1845 Ottoman revenue census. The paper has three interconnected goals: Whether or not the census results were used to improve taxation; if they were used to improve taxation how they were implemented; and the paper aims to emphasize the historical significance of temettuat or revenue censuses and assess their quality as primary source. Article relies on the decisions of Meclis-i Vâlâ (Legislative Council) and Meclis-i Umumi (General Council) from 1845 to 1848 in regard to census. The first part, covers the taxation improvement goal of Tanzimat rulers, while the second part focuses on the implementation of taxation reforms in the years 1846, 1847 and 1848 and at the third part gives the balance-sheet of these three reform years. The paper presents that despite all the bureaucratic efforts censuses could not be completed on time. The taxation reform program was implemented for three years and they generally focused on tax calculation and tax burden. Taxation based on income revenue continued. The distribution method did not change so the reform attempt was not a genuine income tax reform. As early as in 1848 the Ottoman government declared that there were some errors on the census.