Türk Edebiyatı Bu (mu?) dur. TEDA Projesi Kapsamında Rusçaya Çevrilen Yapıtlar

Abstract

Bu çalışma TEDA Projesi kapsamında Rusçaya yapılan çevirilerin listesini incelemekte ve iki odak noktası içermektedir. İlk bölümde Rusça listesi, ilk önce aynı proje kapsamındaki İtalyanca ve Lehçeye çeviri listeleriyle daha sonra ise NOTOS Dergisi tarafından 2014 yılında hazırlanan 'Türk Edebiyatının 40 Klasiği' listesiyle karşılaştırılmıştır. Üç ülkenin diline yapılan çeviri seçkilerinin yapıt bazında birbirinden neredeyse tamamen farklı olduğu anlaşılmıştır. Rusça listesinin Türk Edebiyatının çeşitliliğini yansıtmakla birlikte klasik olarak ilk akla gelen bazı yapıtlara yer vermediği ve bu nedenle tutarlı ve eşit nitelikli olmadığı anlaşılmıştır. Kapak tasarımları ise bir yazarın ve dolaylı olarak bir ülke yazınının imgesini oluşturan önemli bir yanmetinsel öğe (Genette, 1997) olarak kabul edilmiştir. Sonzogni (2011) tarafından önerilen yaklaşımla kapak tasarımları bir göstergelerarası çeviri (Jacobson, 1959) olarak ele alınmış, yapıtın içeriğiyle oluşturduğu eşdeğerlik düzeyi açısından sorgulanmıştır. Kapaklarda iki farklı yöntemle oluşturulan 'Doğulu' bir imgenin kullanıldığı, bu seçimin çoğunlukta ekonomik kaygılarla yapıldığı ancak kaçınılmaz olarak ideolojik bir etki yarattığı sonucuna varılmıştır. İki ülkenin uzmanlarından oluşan bir komisyonun hazırlayacağı bir çekirdek liste ve çevirilerin görsel sunumu konusunda Türk tarafının da söz sahibi olması tespit edilen sorunların olası çözümlerden bazıları olarak önerilmiştir

This paper focuses on the literary translations into Russian within the scope of the TEDA Project. In the first part of the paper we attempt to evaluate how well the list of Russian translations represents the Turkish literature. To this end, we perform the comparative analysis of the lists of Russian, Italian and Polish translations published within the scope of the same Project and the '40 Turkish Classics' list offered in 2014 by NOTOS, a well-established Turkish literary journal. The difference between the lists is significant; not even a single work has been translated into all of the three languages together. While in general the Russian list succeeds to represent the variety of the Turkish Literature, it does not yet include certain major works usually considered as classics. These findings may indicate the absence of a core list prepared by an expert international committee, as well as the fact that the choice of works for translation is left mostly to the target party. In the second part of the paper we focus on the cover design as one of the main representative paratextual elements of a book (Genette, 1997). Relying on the 'grid' developed by Sonzogni (2011), we accept the cover design as an intersemiotic translation (Jacobson, 1959) and attempt to evaluate its equivalence. We conclude that by using two different methods the cover designs create an 'oriental' image of the Turkish Literature, usually irrelevant to the content of a book. This choice, which may be accounted for by financial concerns of a publisher, inevitably has a certain ideological impact. The mandatory list of works prepared by experts of both parties involved and a stronger control of the source party over the visual representations of the translations are offered as possible solutions for the problems.