| dc.description.abstract | Karakter yapımızın bileşenleri, günlük yaşam içerisinde çeşitli davranışlarımızı etkileyebilmektedir. Günlük yaşam içerisinde karakter yapımızdan etkilenen davranışlarımızdan bazıları, ahlaki meselelerle ilgilidir. Bu ahlaki meseleler bazen ahlaki anlamda doğru kabul edilemeyecek dayatmalar içerebilir ve bizi dayatmayı kabul etme ya da ilgili dayatmalar karşısında "hayır" diyebilme becerisini sergileme şeklinde ahlaki bir ikileme sevk edebilir. "Hayır" diyebilme becerisinin ahlaki meseleler karşısında önem kazanması, ahlaki boyutta yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir. Bu anlamda "hayır" diyebilme becerisi, kişilerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları ve ahlaki açıdan ikilem ya da çatışma içeren taleplere, kendi irade ve seçimleriyle "hayır" diyebilme kapasiteleri şeklinde tanımlanabilir. "Hayır" diyebilme becerisinin ahlaki boyutta yeniden tanımlanması, bu becerinin ahlaki öneminin vurgulanması açısından önemlidir. Ancak, bu tanımlama söz konusu becerinin ahlaki yönlerine ilişkin daha derin bir anlayış geliştirebilmek için tek başına yeterli değildir. "Hayır" diyebilme becerisinin ahlaki anatomi kavramı çerçevesinde incelenmesinin, bu konudaki bir yeterliğe katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. "Hayır" diyebilme becerisinin ahlaki yönlerinin bulunması ve karakter eğitimi kapsamında bireylere kazandırılması hedeflenen reddetme becerilerinden biri olması, bu düşünceye kaynaklık eden nedenler arasında yer almaktadır. Özellikle sınıf öğretmeni adaylarının meslek yaşamlarında karakter gelişimi açısından kritik bir dönemde olan öğrencilerine hem karakter açısından model olması hem de Hayat Bilgisi Öğretim Programı'nda yer alan "hayır" diyebilme becerisini kazandırması gerektiği düşünülünce de bu araştırmanın sınıf öğretmeni adaylarıyla yürütülmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmada, sınıf öğretmeni adaylarının meslek yaşamlarında karşılaşabilecekleri ahlaki ikilemler karşısındaki "hayır" diyebilme becerilerinin, ahlaki anatominin bileşenleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: Sınıf öğretmeni adaylarının, ? meslek yaşamlarında karşılaşabilecekleri ahlaki ikilemler karşısındaki "hayır" diyebilme becerilerine ilişkin görüşleri nasıldır? ? ahlaki ikilemler karşısındaki "hayır" diyebilme becerileri, ahlaki anatominin hangi bileşenleriyle nasıl açıklanabilir? ? ahlaki ikilemler karşısındaki "hayır" diyebilme becerileri, ahlaki anatominin bileşenleri dışında hangi etmenlerle nasıl açıklanabilir? Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırma fenomenoloji deseniyle gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, ölçüt örnekleme yapılarak, "hayır" diyebilme olgusunu deneyimlemiş gönüllü öğretmen adaylarından seçilmiştir. Araştırmaya, Türkiye'deki bir eğitim fakültesinden 25 sınıf öğretmeni adayı katılmıştır. Araştırma verileri, yarı- yapılandırılmış görüşmelerle toplanmıştır. Yarı-yapılandırılmış görüşmeler, "hayır" diyebilmeye ilişkin ahlaki ikilemler içeren örnek olay metinleri kapsamında gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, örnek olaylar doğrultusunda elde edilen veriler, tematik analiz yoluyla analiz edilmiştir. Çalışmada "hayır" diyebilme becerisini etkileyen etmenler açısından iki temel tema elde edilmiştir. Bunlar ahlaki anatomi ve diğer etmenler temalarıdır. Araştırmanın Bulguları: Bu araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öğretmen adayları, en çok kişisel çıkarları söz konusu olduğunda "hayır" diyebildiklerini, en çok kabul ettikleri talebin rol değişimiyle ilgili olduğunu ve çözemedikleri tek ikilemin yakın ilişkilerle ilgili ahlaki ikilemler olduğunu belirtmiştir. Öğretmen adayları, hukuki meselelerde daha çok ahlaki muhakeme ve eğitimsel kaygılardan dolayı "hayır" derken; en çok ahlaki duygular ve benzer yaşantı etmenleri nedeniyle talebi kabul etmektedir. Dikey mesleki ilişkilerde "hayır" diyebilmeyi ahlaki değerler, ahlaki duygular ve ahlaki kimlik özellikleri, diğer etmenlere göre daha çok kolaylaştırmaktadır. Talebin kabul edilmesinde eğitimsel inançlar, diğer etmenlere göre daha baskındır. Kişisel çıkarlar içeren ahlaki ikilemlere "hayır" diyebilmede sahip olunan ideolojinin daha belirleyici olduğu görülmektedir. Kişisel çıkarlar söz konusu olduğunda, ahlaki duygular ve ahlaki kimlik özellikleri, "hayır" diyebilmeyi kolaylaştırırken; talebi kabul etmede daha çok meta-ahlaki özellikler belirleyici olmaktadır. Rol değişimi içeren ahlaki ikilemlerde, en çok benzer yaşantılardan dolayı talebin kabul edileceği belirtilmiştir. Katılımcılar, rol değişiminde "hayır" diyebilmelerini daha çok ahlaki muhakeme ve eğitimsel inançları ile açıklamıştır. Sınıf öğretmeni adayları, yakın ilişkilerindeki ahlaki ikilemler içeren taleplere daha çok ahlaki değerler ve ahlaki duygular bağlamında "hayır" diyebileceklerini ve daha çok ilişkisel kaygılar nedeniyle talebi kabul edeceklerini belirtmişlerdir. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Sınıf öğretmeni adaylarının mesleki ahlaki ikilemler karşısında "hayır" diyebilme becerilerini incelemeyi amaçlayan bu araştırmanın sonuçlarından biri, öğretmen adaylarının rol değişimi olduğunda "hayır" demekte daha çok zorlanacaklarını düşünmeleridir. Katılımcıların bu konuda zorlanmalarının nedeni, ilgili örnek olayda kendilerine yöneltilen talebin, daha önceden kendileri tarafından da başkalarına yöneltilmiş olmasıdır. Bu durum, bireylerin, başkaları gerçekleştirdiği zaman yanlış kabul ettikleri davranışları, kendileri gerçekleştirdiği zaman doğru olarak kabul edebileceklerinin göstergesidir. Katılımcılar, kişisel çıkarları söz konusu olsa bile, ideolojilerinden dolayı, "hayır" deme konusunda zorlanmayacaklarını belirtmiştir. Bu durum ideolojilerin, kararlar üzerindeki güçlü etkisini göstermekte ancak; bu örnek olayda olduğu gibi, her zaman ahlaki davranışları yönlendirebileceği anlamına gelmemektedir. Araştırma kapsamında kullanılmış tüm ahlaki ikilemler karşısında "hayır" diyebilmeye ilişkin tepkileri etkileyen en temel etmenin ahlaki anatomi, yani karakter yapımız olduğu söylenebilir. Bu çalışmaya göre, öğretmenlik mesleğiyle ilgili ahlaki ikilem içeren talepler karşısında "hayır" diyebilmemizi etkileyen karakter dışındaki etmenler ise benzer yaşantılar, eğitimsel inançlar, eğitimsel kaygılar, eleştirel düşünme becerileri, rol modeller, dini değerler, ilişkisel kaygılar, etik bakış açıları ve ideolojilerdir. Benzer yaşantıların, tüm örnek olaylarda katılımcı görüşlerini etkilemiş olması; önceki deneyimlerimizde edindiğimiz rollerin, yaptığımız değerlendirmelerin ve yaşadığımız duyguların, aldığımız kararlar üzerindeki etkisini göstermektedir. Bu çalışma, meslek yaşamında karşılaşılabilecek ahlaki ikilemler karşısındaki tepkileri, eğitimsel inançların da etkileyebileceğini; ancak öğretmen adaylarının başarı ve başarıyı etkileyen etmenlere yönelik bazı yanlış inançlarından dolayı, "hayır" demeleri gereken durumlarda da "hayır" diyemeyeceklerini ortaya koymuştur. Bu çalışmada, karakterin (ahlaki anatominin) ahlaki ikilemler karşısındaki davranışlarımızı nasıl etkilediğine ilişkin dört temel sonuç elde edilmiştir. Birincisi, karakterin, ahlaki ikilemler karşısında, bireyler arası tepkisel farklılıklara neden olmasıdır. İkinci özellik, karakterin bir tutarlılık göstermeyebilmesi ve ahlaki meselelerin içeriğine bağlı olarak farklı tepkilerin üretilmesine yol açabilmesidir. Üçüncü özellik, karaktere ait iki ayrı bileşenin ya da tek bir karakter bileşenine ait iki ayrı özelliğin, bireylerde ikilemlere neden olabileceğidir. Dördüncü özellik ise karakterin, mesleki etik kodlara uymayan davranışlara yol açabilecek olmasına rağmen; genel anlamda ahlaka aykırı olan davranışlara neden olmamasıdır. Bu çalışmadan elde edilen bulgular, sadece, ahlaki anatomiye ait "ahlaki kişilik" bileşeninin, tüm örnek olaylarda tutarlı bir biçimde ahlaki olmayan talepler karşısında "hayır" diyebilmeyi sağladığını göstermiştir. Bu çalışmanın bulgularına dayalı olarak, öğretmen adaylarının sahip olduğu ahlaki anatomi özellikleri açısından yaptıkları ahlaki değerlendirmelerle öğretmenlik mesleğinin etik kodları arasında bir ayrım yapmaları gerektiği söylenebilir. Bu çalışmanın sonuçları dikkate alınınca, ilerleyen süreçlerde; ahlaki anatomiye ait bileşenlerle "hayır" diyebilme becerisi arasındaki ilişkinin nicel olarak da belirlenmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. | en_US |
| dc.description.abstract | Problem Statement: The ability to say no when faced with demands with possible moral consequences becomes a problem that must be addressed in terms of morality in all of its dimensions, including in terms of the concept of character. Character can be defined from different perspectives, and within the framework of moral anatomy. For class teacher candidates, an additional consideration is that they will be professionally required to be models of character to students in critical periods of character development, as well as to promote the skill of saying no among students. In that regard, class teacher candidates' skills of saying no when faced with moral dilemmas that they experience in their professional lives are essential to investigate, particularly in relation to the components of moral anatomy. Purpose of the Study: The purpose of the study was to investigate class teacher candidates' skill of saying no in relation to components of moral anatomy. Method: Following a phenomenological design, this study's sample included 25 volunteer class teacher candidates who have experienced the phenomenon of saying no in an education faculty in Turkey. Research data were collected via semi structured interviews conducted with case study texts containing moral dilemmas related to the ability of saying no. Data obtained in line with the case studies were analyzed according to thematic analysis. Findings: Class teacher candidates can generally say no when it comes to personal interests. The demand that they accept most concerns changing roles, and the only dilemmas that they fail to resolve are moral ones related to close relationships. A basic result of this study is that class teacher candidates think that they might have more difficulty with saying no in terms of having to change roles. Participants said that they would not have any difficulty with saying no due to their ideology, even when concerning their personal interests. It might be suggested that the most basic factor affecting class teacher candidates' reactions to saying no when faced with moral dilemmas, at least within the scope of this study, is moral anatomy--that is, the person's character structure. Conclusion and Recommendations: Results suggest that class teacher candidates need to distinguish evaluations of their morality according to moral anatomy characteristics that they possess and the codes of ethics of the teaching profession | en_US |
