Tasarımda geleneksel süsleme ögelerinin kullanımına yönelik bir araitırma: Hatai motifi ve yüzey tasarım önerileri

Abstract

Türk süsleme sanatlarının başlıca desenleri arasında yer alan hatailer, Çin ve Orta Asya etkisi altında şekillenen ve çoğu kez kökeni belli olmayacak derecede stilize edilmiş çiçek ve yaprakların girift desenleridir. Kompozisyon açısından simetrinin ön planda olduğu bu desenlerin, kumaş, halı, çini, kâğıt, tahta, sedef gibi farklı malzemeler üzerinde farklı görsel etkilere sahip olduğu görülmektedir. Sahip olduğu estetik ve özgün nitelikler ile hatailer, Türk süsleme sanatlarının her döneminde sanatçılar tarafından süsleme öğesi olarak yoğun biçimde kullanılmıştır. Bu geleneksel desenlerin, özellikle modern yorumlar ile bugünün tasarım çalışmalarında da kullanımının hem özgünlük hem de sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu doğrultuda, bu araştırmanın amacı, hatai motifinin tarihsel sürecinin irdelenmesi ve yeni yorum çalışmaları ile modern tasarım öğesi olarak olası kullanım olanaklarının sunumudur. Araştırmanın türü Alan araştırmasıdır. Araştırma verilerinin toplanmasında görsel, basılı kaynaklar ve öğrenci çalışmaları incelenmiştir. Araştırmada sunulan yaratıcı yüzey baskı kompozisyonları ve ev tekstili tasarımları Anadolu Üniversitesi, Endüstriyel Sanatlar Yüksekokulu, Moda Tasarımı Bölümü öğretim programında yer alan Süsleme Sanatları ve Uygulamaları dersinde, ikinci sınıf öğrencileri tarafından hazırlanmıştır. Bu çalışmalarda öğrencilerin motifi stilize ederek yaratıcı yüzey baskı kompozisyonları oluşturmaları ve oluşturdukları kompozisyonları kullanarak yeni ürün önerileri getirmeleri hedeflenmiştir.

Among some of the basic patterns of the Turkish Ornamentation art, hatais are complex patterns of flowers and leaves formed under the influence of China and Central Asia, which are most of the time stylized in a manner that made their origin unclear. We see that the patterns featuring symmetry from a composition point of view have differing visual effects over diverse materials including fabrics, carpets, tiles, papers, woods, and mother of pearl. Thanks to their characteristic aesthetic and unique qualities, hatais have been widely used by artists as ornamental elements during all ages of the Turkish Ornamentation arts. It has been considered that the use of these traditional patterns in today& s design efforts particularly with modern interpretations is of great significance bot for uniqueness and sustainability. To that end, the aim of this study is to probe into the historical progress of the hatai motifs and present new potential usages as a modern design element through new efforts towards interpretation. The study is a field study. Visual and printed resources as well as student works were examined in gathering the study data. The creative surface printing compositions and home textile designs presented in this study were prepared by the second year student at the Ornamentation Arts and Practices class covered in the curriculum of the Department of Fashion Design, College of Industrial Arts, Anadolu University. These studies aimed that the students form creative surface printing compositions by stylizing the motif and bring forward new product suggestions using the compositions they created.