Bir hattatın dönüşümü: Alfabe Devrimi'nin Halim Efendi'nin çalışmaları üzerinden incelenmesi

Abstract

Türkiye'de 1 Kasım 1928 tarihinde Osmanlı alfabesi yerine Türkçe'ye uyarlanmış Latin alfabesinin kullanılmaya başlanması, okuma yazma açısından hayatî önem taşıyan çok cesur bir devrimdi. Ancak, ilk yılları tasarım adına hızlı ve cesur, sabırlı ve kolay uyum sağlayabilen hattatlara ihtiyaç gösteren bir dönemdir. Bu cesur hattatlardan biri olan, eski yazıyı "yenerek" yaptığı çalışmalarıyla herkeste hayranlık uyandıran Hattat Halim Efendi'nin, bu devrimle birlikte karşısına çıkan yeni alfabeyle mücadelesini, yaptığı işten vazgeçme ile uyumlanmaya çalışma arasında gidip gelişini, ortaya koyduğu pek çok eskiz, taslak, baskı kalıbı, kartvizit, logo ve tabela tasarımı üzerinden izleyerek inceleyen bu araştırma, hattatın sanatı, tasarımı ve yaşamı kadar, ulusun dönüşümünü de konu alarak, Türk grafik tasarım tarihinde bu değişimin önemini vurgulamaktadır.

The Latinizing of the Turkish alphabet, on 1st November 1928 to replace the Ottoman alphabet, was a bold and significant reform in terms of literacy. The first years of the reform revealed the need for fast, courageous, patient and able calligraphers. One of these calligraphers was Hattat Halim Efendi who had mastered the Arabic script and created many remarkable pieces of works. Following the reform, Halim Efendi fall on hard times due to the decrease in demand of calligraphic works in Arabic characters. Would he quit his job or pursue his occupation by using Latin characters in his works. This paper aims to understand Halil Efendi's conversion by examining his many sketches, printing plates, business card, logo and signboard designs. This paper will also analyse the effects of the adoption of modern Turkish alphabet in design history of Turkey.