Güneydoğu Anadolu bölgesi’nin kalkınma ve ihracat ilişkisi üzerine bir inceleme

Abstract

Bölgesel kalkınmanın başarılmasında ihracat önemli bir politika aracıdır. Genel olarak ihracatın bölge kalkınmasına katkıda bulunduğu ve kalkınmış bölgelerin ihracattan daha fazla pay aldığı düşünülür. Bu çalışmanın amacı; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde 1996-2010 döneminde kalkınma ile ihracat ilişkisini incelemektir. Devlet Planlama Teşkilatı (2003)’nın illerin kalkınmışlık düzeyine ilişkin sınıflandırması kalkınma göstergesi olarak esas alınmıştır. İhracat verileri ise Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ve Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK’den) elde edilmiştir. Bu çerçevede Güneydoğu Anadolu (TRC) Bölgesindeki illerin, bölge ve Türkiye ihracatından aldıkları paylar sosyo-ekonomik kalkınmışlık düzeyleri ile ilişkilendirilmiştir. Çalışmada öncelikle bölgenin sosyo-ekonomik, coğrafi ve demografik yapısına değinilmiştir. Daha sonra İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) sistemi esas alınarak, bölgede öne çıkan sanayiler, bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmışlık düzeyi ve bölgeye yönelik kamu yatırımları incelenmiştir. Son olarak ise bölge ihracatının yapısı ve gelişimi ile ihracat kalkınma ilişkisi ele alınmıştır. Sonuçta Türkiye’de ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde genel olarak illerin kalkınmışlık düzeyleri yükseldikçe ihracattan aldıkları payın da arttığı görülmüştür.

Export is a vital policy tool to accomplish regional development. In a wide point of view it is assumed that export contributes regional development and developed regions takes more share from export. The purpose of this study is to analyze the relationship between development and exports in Southeastern Anatolia Region during 1996-2010. Classification of State Planning Organization (2003) on development levels of provinces has been based on as indicator of development. Export data has been taken from Undersecreteriat of Foreign Trade and Turkish Statistical Institute. In this context, the export shares of provinces in Turkey and Southeastern Anatolian Region have been associated with socio-economic development levels. Within this framework, socioeconomic, geographical and demographical structure of the region is discussed firstly. Leading industries in the region, socio-economic developmental status and public investments of the region were also analyzed grounding on Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS) system. Finally, the structure of the region's exports and its development with the relationship between exports and development is also analyzed. As a result, it has been observed that generally the share of exports increases when the developmental status of provinces improves in Turkey and Southeastern Anatolia Region.