45 Numaralı Konya şeriyye sicil defterindeki menzil satışları ışığında yol ağları ve kat sayısına göre konut tipolojisi (1714-1715)

Abstract

Osmanlı Dönemi Türkiye’sinin konut mimarisi ve domestik kültürüne ait araştırmaların çoğunlukla İstanbul odaklı gerçekleştiği, konutlara eğilen çalışmaların ise, saray ve köşk gibi anıtsal yapıları ele aldıkları görülmektedir. İstanbul dışındaki şehirlerin konut mimarisini ele alan çalışmaları oldukça azdır. Anadolu Selçuklularının başşehri olan Konya için de durum böyledir. Konya’nın Selçuklu Dönemi’ne kadar geriye giden tarihi eserlerini saray, kale, cami, türbe gibi anıtsal yapılar teşkil etmekte, günümüze gelebilmiş erken dönem konutları bulunmamaktadır. 18. yüzyıl, hatta erken 19. yüzyıl öncesine ait günümüze gelebilmiş konut bulunmaması, bu konuda genel geçer değerlendirmelerin yapılmasına neden olmaktadır. Birçok faaliyetini yazıya dökerek belgelendiren Osmanlı Devletinin sağlamış olduğu kaynak çeşitliliği sadece mevcut yapıları gözlemekten fazlasının yapılabileceğinin göstergesidir. 19. yüzyıl ve öncesinin konut mimarisi ve domestik kültürüne odaklanan çalışmalar, bu nedenle şeriyye sicilleri, vakfiyeler, vakıf tahrir defterleri, vakıf muhasebe kayıtları, salnameler, temattuat defterleri, mühimme defterleri ve tapu tahrir defterleri gibi birincil kaynakları oluşturan Osmanlı belgelerinin kullanımını gerekli kılmaktadır. Şer‘iyye sicilleri gibi genelde hukuk tarihi ve sosyo-ekonomik tarih yazımında kullanılan bir kaynak grubunun içerisinden tespit edilen bir kısım mimari verilerin kent restitüsyonu çalışmalarında kullanılabilirliğinin denendiği bu çalışma, aynı zamanda mimarlık tarihçileri, restorasyon uzmanları ve tarihçilerin bir araya geldiklerinde ortaya çıkabilecek sentezlerin de küçük bir örneğidir. Bu araştırma makalesinde, 1714-1715 yılları arasındaki iki yıllık zaman dilimi hakkında bilgiler veren 45 no.lu şeriyye sicilinden elde edilen menzil bilgilerinden, sadece menzillerin yol ve kat bilgileri ışığında 18. yüzyıl başında Konya’da bulunan konut mimarisinin bir bölümü aydınlatılabilmek için18. yüzyıl başında Konya’da bulunan konut tipleri belirlenmekte ve konut tipolojisi yapılmaktadır.

Most of the investigations which take hand Ottoman period of Turkey’s social and cultural history are limited to Istanbul. The works about dwelling deal with monumental buildings like palace or mansion. The investigations about the cities of architectural housing except for Istanbul are very restricted. . This situation is the same with the capital of Anatolian Seljuks, which is Konya. Beginning from Seljuk Empire, the historical monuments of Konya account for castles and mosques. There is no early period of housing which lasts contemporary. In case of absence of housing belongs to 18th century and even the beginning of 19th century; therefore, this causes generally accepted evaluations. The works which focus on architectural housing and domestic culture belonging to 19th century and before, this necessitate the exploitation of Ottoman documents composing of primary sources. This research article gives information about Konya’s two years between 1714 and 1715. This information is obtained from numbered 45 Şeriyye registry and from range information. In order to enlighten a part of the housing archtecture located in Konya using only road and floor information of range, the housing types of Konya and the housing typology of Konya at the beginning of the 18th century are determined.