İmparatorluktan Cumhuriyete Devreden Bir Sorun: Mülkî Taksimat

Abstract

1864 yılında kabul edilen Tuna Vilayet Nizamnamesi’yle, Osmanlı İmparatorluğu’nda o güne kadar süregelen mülkî taksimat değiştirilmiş, eyalet sistemi terkedilerek vilayet sistemine geçilmiştir. Bu yeni mülkî taksimatta; birkaç eyaletin birleşimiyle oluşan vilayetler ülkedeki en büyük cüz’ü tam olarak kabul edilmiş; vilayetler livalara, livalar kazalara ve kazalar da nahiyelere bölünmüştür. Ancak zaman içinde, geniş vilayetlere dayalı bu mülkî taksimatın idarî alanda çeşitli sıkıntılar yarattığı fark edilerek mülkî idare dairelerini daraltma doğrultusunda çalışmalar başlatılmıştır. II. Meşrutiyet Dönemi’nde başlatılan bu çalışmalar, imparatorluğun I. Dünya Savaşı’na girmesi nedeniyle tamamlanamamış böylece bu sorunlu mülkî taksimat, I. Dünya Savaşı sonrası kurulmaya başlanan yeni devlete devretmiştir. Nitekim Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla başlayan yeni devletin doğuşu sürecinde, Meclisin idare alanında çözmek zorunda olduğu önemli meselelerden biri mülkî taksimatı yeniden yapılandırmak olmuştur. Bu konudaki çalışmalar Cumhuriyet’in ilanından sonra da devam etmiştir. Bu makalede; imparatorluktan devralınan mülkî taksimatın, niçin değiştirilmek istendiği ve nasıl değiştirildiği, bu değişiklikten sonra ortaya çıkan sıkıntıların neler olduğu, bunları çözme doğrultusunda ne tür adımlar atıldığı soruları üzerine odaklanılacak ve mülkî taksimatın rasyonel bir şekilde yapılandırılamamasından kaynaklanan sorunlar irdelenecektir.

The long-established state system in Ottoman Empire was abandoned and a new provincial system was introduced with Tuna Province Charter in 1864. The provinces which were composed of several states were considered as the largest civil administrative divisions with this charter. In addition, the provinces were divided into ‘liva’ districts, ‘liva’s into ‘kaza’s (smaller counties) and ‘kaza’s into ‘nahiye’s (towns).Nevertheless, the new civil administrative division which was highly based on larger provinces appeared to cause various problems in civil administration. Therefore, some efforts towards narrowing the civil administrative bodies were introduced in time. These efforts which had already started in Constitutional Monarchy Period II could not be completed due to Empire’s entering World War I so the issue of civil division was transferred to Turkish Republic, which was about to be founded soon after the war. As a matter of fact, reorganizing the civil division appeared to be one of the issues in civil administration to be solved by the National Assembly in Ankara at the outset of the Turkish Republic. The efforts to solve the issue continued after the proclamation of the republic. The main purpose of the study is to examine why and how the inherited civil administrative division from the imperial period was changed. In addition, the problems following these changes and initiatives to overcome them are highlighted. Finally, the problems appeared due to irrational structuring of the civil division were scrutinised.