Eski Türkçe ile Yakutçanın Karşılaştırmalı Söz Varlığı: Ünlüyle Başlayan Sözcükler

Abstract

Yakutça Ana Türkçe ya da Eski Türkçeye ait eskicil özellikleri en iyi koruyan Türk dillerinden biridir. Yakutça anlambilimi, söz varlığı, söz yapımı ve sesbilgisi açısından diğer Türk dillerine göre daha eskicil olan kimi özellikler barındırır. Diğer çağdaş Türk dillerinde kullanılmayan çok sayıda Eski Türkçe sözcük eskicil anlamlarını koruyarak Yakutçada varlığını sürdürmektedir. Bu makale VIII.-XIII. yüzyıllar arasını kapsayan Eski Türkçe döneminin Türkçe kökenli söz varlığı ile Yakutçanın söz varlığını karşılaştırmak amacıyla hazırlanmıştır. Ele alınan Eski Türkçe veri, ünlüyle başlayan sözcüklerle sınırlandırılmış ve Yakutçada varlığını sürdüren 60 Eski Türkçe sözcük üzerinde durulmuştur. İncelemenin sonucunda Eski Türkçe adgırlan-, adın, anala-, argur-, aşag, aşla- II, atla-, aytur-, ädgülä-, ädgür-, ädgürt-, ädläş-, ärgür-, erpä-, erpäg, erpäglä-, erpäş-, erpät-, ıdış-, ıdtur-, ıragu, igidtür-, irklä-, irklät-, irtäş-, ogullan-, ortunkı, ögirt-, ögirtür-, öglän-, udık, usak, üplän-, üzäki sözcüklerinin günümüzde yalnızca Yakutçada; Eski Türkçe agruk, agtur-, alkan-, arıg II, artak, asurt-, atın-, äkäç, ämig, ä? II, ärlän-, äş- I, ätlän-, ıdala-, içlä-, ilintür-, irtä-, öçäş-, özlä-, udın-, urugla-, usıt-, uzlan-, ükäk, üplä- ve ütläş- sözcüklerinin ise Yakutçayla birlikte birkaç dilde daha varlığını sürdürdüğü gösterilmiştir.

Yakut is one of the few languages that best preserve Proto Turkic or Old Turkic features. Compared to other Turkic languages, Yakut displays some more archaic features in terms of semantics, vocabulary, word formation and phonology. Many Old Turkic words survive in Yakut with their archaic semantics in the present day. This article is written in order to compare the vocabulary of Old Turkic to Yakut. Old Turkic data is limited to words whose initial sounds are vowels and in total, 60 words are examined in the study. The results of the study show that the Old Turkic words adgırlan-, adın, anala-, argur-, aşag, aşla- II, atla-, aytur-, ädgülä-, ädgür-, ädgürt-, ädläş-, ärgür-, erpä-, erpäg, erpäglä-, erpäş-, erpät-, ıdış-, ıdtur-, ıragu, igidtür-, irklä-, irklät-, irtäş-, ogullan-, ortunkı, ögirt-, ögirtür-, öglän-, udık, usak, üplän- and üzäki survive only in the current vocabulary of Yakut out of all the Turkic languages. Moreover, it is proven that the Old Turkic words agruk, agtur-, alkan-, arıg II, artak, asurt-, atın-, äkäç, ämig, ä? II, ärlän-, äş- I, ätlän-, ıdala-, içlä-, ilintür-, irtä-, öçäş-, özlä-, udın-, urugla-, usıt-, uzlan-, ükäk, üplä- and ütläş- also survive in Yakut together with a few select other languages.