Somut olmayan kültürel miras olarak lületaşının seyahatnamelerdeki yeri

Abstract

Bu çalışmada somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) olarak lületaşı işlemeciliğinin tarihi araştırılmıştır. Bu amaçla 1833-1963 yılları arasında yazılan Almanca, İngilizce ve Türkçe dillerindeki 34 seyahatnameye ulaşılmıştır. Nitel yöntemin benimsendiği çalışmanın verileri seyahatnameler ile ulusal ve uluslararası alanyazındaki ikincil kaynakların incelenmesiyle elde edilmiştir. Verilere, nitel analiz programı MAXQDA yardımıyla tümdengelimsel tematik analiz yapılmıştır. Bu bağlamda 161 kod çıkarılmış ve kodlar “nitelikleri”, “işlenmesi”, “işletmeciliği ve pazarlanması” ile “kullanım alanları” şeklinde dört tema altında toplanmıştır. Çalışmanın sonucunda lületaşının hidratlı silisli magnezyumdan oluşan bir maden olduğu, en kaliteli lületaşı yataklarının Eskişehir’de bulunduğu, ocakların ilkel bir biçimde işletildiği, lületaşının ham olarak Viyana’ya götürüldüğü, orada işlenip satıldığı, pipo başlığı, puro ve sigara ağızlığı yapımında kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu çalışma, genelde şehir turizminde önemli olan bir turistik ürünün, özelde ise SOKÜM olarak lületaşının tarihi için kaynak olması ve turist rehberlerinin bu konudaki anlatımlarını zenginleştirmede katkı sağlaması bakımından önemlidir.

This study explores the history of meerschaum carving as an intangible cultural heritage. Data were collected from 34 travelogues written in German, English, and Turkish between 1833- 1963. The study employed a qualitative method, and the data were obtained by examining the travelogues and secondary sources in national and international literature. Deductive thematic analysis was applied using the MAXQDA qualitative analysis program and a total of 161 codes were grouped under four themes such as”qualities”, “processing,” “management and marketing,” and “areas of use.” The study reports that meerschaum is a hydrated siliceous magnesium mineral and the highest quality meerschaum deposits are found in Eskişehir where the mines are operated in a primitive manner. The raw meerschaum is transported to Vienna, where it is processed and sold for use in pipe heads, cigar and cigarette mouthpieces. This study is significant as the findings offer a source for the history of meerschaum as a tourist product as per its critical role for the city tourism. The study also contibutes to the tour guiding practices as per its extension of narratives on that issue as an intangible cultural heritage.