Sünbül-Zâde Vehbî Dîvânı'nda (Sünbülistân) Kozmik Unsurların Kullanımı

Abstract

Gökyüzü ve gök cisimleri tarihin her anında ve alanında olduğu gibi, edebiyat alanında da her zaman ilgi çekici konular olmuştur. Yıldızlar, yıldız kümeleri, gezegenler vs. astronomların ve bilim adamlarının dışında, şairlerin ve yazarların da fazlasıyla ilgisini çekmiş, onlar da bu kavramları eserlerinde sıklıkla kullanarak insanoğlunun bu merakını bir üst basamağa taşımıştır. Yaklaşık altı yüzyıllık Osmanlı edebiyatı da insanoğlunun bu ilgisinden nasiplenmiş; Dîvân şairleri yazdıkları mensur ve manzum eserlerde kozmik âlemlere dalmaktan geri durmamışlardır. Hemen hemen her divan şairi gerek divanlarında, gerek mevnevilerinde, gerekse de yazdıkları diğer eserlerde kozmik unsurlara yer vermişlerdir. Kozmik unsurların kullanım sıklığı ve anlamsal altyapısı şairden şaire değişkenlik gösterse de bu konuyu şiirlerinde çokça işleyen ve bu nedenle de akla ilk gelebilecek isimlerden biri de Sünbül-zâde Vehbî'dir. Sünbül-zâde Vehbî, divanında çokça başvurduğu yıldız, seyyare, burç gibi kozmik unsurlara gerek dolaylı yollarla gerekse de doğrudan muhtelif anlamlar yüklemiştir. Bilimsel özelliklerinin haricinde benzetme unsuru olarak da kullanılan bu öğeler, kimi zaman memduhu şereflendirirken, kimi zaman da kötü özellikleri ön plana çıkarılarak yergi unsuru halini almışlardır. Maraşlı Sünbül-zâdelerden olan Vehbî'nin Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı'nı (Sünbülistân) esas alan bu araştırma, söz konusu divanda geçen bütün kozmik unsurları tespit etmeyi ve bu unsurların hangi özellikleriyle, ne şekilde kullanıldıklarını belirlemeyi ve örnek beyitler vasıtasıyla açıklamayı amaçlamıştır

As in every moment and every area of history, sky and celestial bodies are always being attractive subjects for literature field. Writers and poets have an attention greatly on stars, constellations, planets etc.besides astronomers and scientists. They lead this curiosity of humankind to a higher level by using these concepts in their works. Approximately six hundred years of Ottoman Literature also took an advantage from this attraction, and Dîvân poets never took a step back to use cosmic elements in their proses and verses. In almost every Dîvân poets used these cosmic elements in their works such as Dîvâns, Mathnawîs and other kind of literature works. Although frequency of usage and semantic substructure of the cosmic elements changes from poet to poet, one of the first poets coming to mind is Sünbül-zâde Vehbî who used this subject in his poems frequently. Sünbül-zâde Vehbî gives various meanings to stars, planets and constellations used in his Dîvân vastly by direct or indirect ways. Except its’ scientific qualities, it’s used as a metaphoric items. Sometimes these were used for compliment to people who praised and sometimes for satire about its’ bad features. This study, based on Sünbül-zâde Vehbî's Dîvân (Sünbülistân) written by Vehbî from Maraş, aims to state every cosmic element used in this Dîvân and to identify their uses and principles and to explain these principles by illustrating with verses