Teaching Practice of a Social Studies Practicum Student Who is Blind: a Case Study

Abstract

Problem Durumu:Avrupa Konseyi'nin 2010-engelliler eylem planında onlarıntoplumla bütünleşmesi ve yaşam kalitelerinin artırılması için istihdam sorununun çözülmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bunu sağlamak amacıyla politikalar geliştirilerek eğitim olanaklarının yaygınlaştırılması gerektiği belirtilmektedir. Çünkü sağlık, çalışma, gelir ve sosyal yaşama katılma düzeyini artıran en önemli etmen eğitimdir. Engellilik eğitim yaşamına katılmayı engellediği gibi, eğitimden yararlanamamak da engelliliğin yükünü artırmaktadır. Son yıllarda görme engelli öğretmenlerin istihdamı ve çalışmalarına ilişkin tartışmalar, Türkiye gündemini uzun süre işgal etmiştir. Bunlardan, eğitimci ve velilerin onların vereceği eğitimin niteliği konusunda kuşkulu oldukları anlaşılmaktadır. Geniş bir alanyazın taramasının ardından eğitim alanında görme engellilere yönelik araştırmaların çoğunlukla öğrenci odaklı gerçekleştirildiği görülmektedir. Oysazaman zaman eğitim fakültelerine görme engelli öğretmen adayları da gelmektedir. Fakülte ve okulların buna yeterince hazırlıklı olduğu söylenemez. Bu nedenle yapılan araştırmayla görme engelli öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulamalarına dikkat çekilmek istenmektedir. Araştırmanın Amacı:Araştırmanın temel amacı; eğitim fakültesi sosyal bilgiler öğretmenliği programı son sınıf öğrencisi bir görme engelli öğretmen adayının gerçekleştirdiği sosyal bilgiler öğretimi uygulamalarının betimlenmesidir. Araştırmanın YöntemiAraştırmada, nitel yöntemlerden durum çalışması kapsamında bütüncül tek durum deseninden yararlanılmıştır. Durum çalışması aşamalarına uyularak çalışılacak durum, araştırma soruları, katılımcılar belirlenmiş, veriler toplanmış, analiz edilmiş ve raporlaştırılmıştır. Görme engelli öğretmen adayı (GEÖA), on iki hafta boyunca her hafta altı derse girerek uygulama yapmıştır. Uygulama döneminin sonunda sürecin paydaşları olan öğrenciler, rehber öğretmen, görme engelli öğretmen adayı, gören öğretmen adayı ve danışman öğretim elemanının görüşlerine başvurulmuştur. Ayrıca GEÖA'nın dönem sonundaki derslerinde yapılandırılmamış gözlem yapılmıştır.Görüşler araştırmanın amacı doğrultusunda incelenmiş, araştırmacı ve bir uzman tarafından ayrı ayrı kodlanmıştır. Daha sonra kodlar karşılaştırılarakuzlaşmaya gidilmiş ve güvenirlik oranı % 95.45 olarak hesaplanmıştır. Kodlar belli temalar altında sınıflandırılmış ve bulgularda anlamlı bütünler oluşturularak sayısallaştırılmıştır. Örnek görüşler kod adlarıyla verilmiştir. Sonuç bölümündeyse yorumlanmış ve başka araştırmaların bulgularıyla karşılaştırılarak teyit edilmiştir. Araştırmanın Bulguları: Katılımcıların GEÖA'na ilişkin ilk izlenimlerinin benzerlikler taşıdığı görülmektedir. Bir engelliyi öğretmen adayı olarak görmek katılımcılarda şaşkınlık, merak ve kuşku yaratmıştır. Ancak engelli olmasına karşın eğitim alması ve öğretmen olma mücadelesi taktir de oluşturmuştur. GEÖA derse başlarken öğrencileri selamlayıp, konuşturmakta yaşantılarını paylaşmakta ve psikolojik olarak derse hazırlamaktadır. Örneklerle onların dikkatlerini çekmekte ve dersten kazanımlarını ileterek güdülenmelerini sağlamaktadır. Önceki konuyla bağlantıyı soru-yanıt tekniğiyle kurmakta, söz veya PowerPoint'le ne işleyeceğini açıklamaktadır. Bunu yaparken braille metninden yararlanmaktadır. Sınıfı yönetirken GEÖA'nın sesten tanıma yeteneğiyle iletişim kurduğu öğrencileri yönergelerle yönlendirdiği anlaşılmaktadır. Demokratik bir ortam oluşturan GEÖA, örnekler, ipuçları, yüreklendirme, ödüllendirme, güdüleme etkinlikleriyle iletişim kurma çabasını sergilemektedir. Ayrıca öğrencilere yaklaşarak iletişim kurmaktadır. Buna karşın göz temassızlığının iletişimi istenen düzeyde kurmasını engellediği görülmektedir. Dersi işlerken GEÖA'nın ağırlıklı olarak anlatım ve soru-yanıt yöntem-tekniklerini kullandığı anlaşılmaktadır. Bu süreçte ekran okuyuculu dizüstü bilgisayar, PowerPoint ve braille metni kullanmaktadır.GEÖA, ölçme-değerlendirmeyi soru-yanıtlarla sözel veya sunuyla, eleştirel bir değerlendirmeyle öğrencilere dönüt vererek ve meslektaşlarıyla paylaşarak gerçekleştirmektedir. Ancak var olan koşullarda bunları kayda geçirmesi zor gözükmektedir. Dersi sonlandırırken GEÖA dönüt, tekrar ve özetle toparlamakta ödev vermektedir. Süre yetmediğindeyse kontrolsüz bir biçimde sonlandırmak zorunda kalmaktadır. Bu da dersin bitirilmesinde onun zorluk yaşadığı şeklinde yorumlanabilir. Gören öğretmen adaylarından farkları bağlamında GEÖA daha güler yüzlü, hoşgörülü, anlayışlı, sakin bulunmuştur. Ancak görsel iletişim kuramaması nedeniyle kendini fiziksel-sosyal ortama hakim hissetmemesinin onu derste daha tedirgin ve mesafeli olmaya ittiği söylenebilir. En belirgin fark ise görselleri kullanamamak olarak ortaya çıkmaktadır. GEÖA'nın Sosyal Bilgiler dersinde sorunların fiziki yapı ve materyallerüzerinde yoğunlaştığını anlaşılmaktadır. Materyal kullanımında yardım almakta ve özel materyallere gereksinim duymaktadır. Okulların çoğunda fiziki yapı görme engellilere uygun değildir. Son yıllarda yaygınlaştırılmaya çalışılan kaynaştırma eğitimleri eğitim ortamlarının "engellilere uygunluk" açısından sorgulanmasına yol açmıştır. GEÖA'nın yaşadığı diğer bir sorun da sınıf yönetiminde derse ilgi ve güdünün sürekliliğiyle güvenliği sağlamada zorlanmasıdır. GEÖA öğrenme sürecini bütün öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerine göre düzenlemeye çalışmaktadır. Ancak fiziki yapı ve materyal eksikliği onun çabasını olumsuz yönde etkilemektedir. Sosyal Bilgiler dersi alan yeterlikleri arasında bulunan mekanı algılama becerisini de GEÖA'nın materyalsiz bir ortamda kazandırması oldukça zordur. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: GEÖA'nın öğretmenlik uygulamasının sosyal ve fiziki bağlamda çeşitli sonuçları ortaya çıkmıştır. Öncelikle sosyal bağlam ele alındığında ilk izlenimlerden başlayarak engellilerin önündeki en büyük sorunun önyargılar olduğu anlaşılmaktadır. Bunların olumlu hale getirilebilmesi için etkili bir eğitimle engellilerle sorumluluğun paylaşıldığı bir toplum yaratılmalıdır. Engellilerin bulunduğu eğitim ortamları sosyal ve fiziki öğeleriyle birlikte onlara hazır duruma getirilmelidir. Çeşitli araştırmalarda engellilerin başarılarında çevrelerindeki insanların tutumlarının etkileyici olduğu belirlenmiştir. Hatta kimilerinde engellilerle ilişkilere yönelik eğitimden sonra insanların onlara yaklaşımlarında olumlu yönde değişiklikler yaşandığı saptanmıştır. Bu nedenle okullardaki tüm insanların eğitilerek engellilere hazır duruma getirilmesi önemlidir.GEÖA'na gören öğrencilere nasıl eğitim vereceği konusunda sürekli rehberlik yapılmalıdır. Bunun için öğretmenlik uygulamalarında özel eğitim uygulama akademisyenide görevlendirilebilir. Mesleğe başladıktan sonra da bir engelli-izleme birimiyle rehberlik hizmetleri sürdürülebilir. Destek gereksinimi, özel eğitim danışmanı gibi olan yardımcı ve gezgin öğretmenliksistemleriyle eğitim fakültelerindeki öğretmenlik ve topluma hizmet uygulamalarıylakarşılanabilir.Sınıf yönetiminde görmeden yoksun olması nedeniyle GEÖA'nın koklama, dokunma, işitme, konuşma gibi becerilerini geliştirici önlemler alınmalıdır. Bu nedenle ses ve tonlamaları etkili kullanabilmesi için drama eğitimi ve teknik alt yapıya gereksinimi bulunmaktadır. GEÖA'nın öğretmenlik uygulamasını etkileyen bir diğer etmenin ortamın fiziki koşulları olduğu görülmektedir. Okullar fiziki yapı ve materyaller açısından engellilere yönelik olarak düzenlenmelidir. Görme engelliler yardımcı teknoloji, strateji ve destek hizmetlerine gereksinim duymaktadırlar. Alanyazından her geçen gün görme engellilere ilişkin yeni teknolojiler geliştirildiği anlaşılmaktadır. GEÖA'nın ders işlerken en çok yararlandığı materyallerin braille metni, ekran okuyuculu dizüstü bilgisayar ve projeksiyon olduğu görülmektedir. Ancak fiziki yetersizliklerin farklı yöntem-teknik ve materyalleri kullanmasını engellediği anlaşılmaktadır. Oysa özellikle sosyal bilgiler eğitiminde engellilere yönelik kimi materyallerin var olduğu bilinmektedir. Ekran okuyuculu CBS, akıllı tahta ve dokunmatik harita gibi materyallerin sosyal bilgiler öğretimindeki verimi artıracağı öngörülebilir. Değerlendirme ve kayıt tutma için de sınavların braille'e dönüştürülmesi veya sesli optik bir sistemden yararlanılması sağlanabilir.Sonuç olarak sosyal bağlam ve fiziki yapı engellilerle eğitime uygun duruma getirilmelidir. Böylece görme engelli öğretmen adaylarının diğer insanlara bağımlılığı azaltılarak üretken yapıya kavuşmaları sağlanabilir. Ayrıca yönetici ve eğitimciler engellilere uygun eğitim ortamları yaratılmasının gerekliliğine inandırılmalıdır. Bu, engellilere yönelik materyallerin diğer öğrencilerin de kullanabileceği biçimde tasarlanması yanında kolay ulaşılabilir ve ekonomik duruma getirilmesiyle de sağlanabilir.

Problem Statement: It is emphasized in the Council of Europe's action plan for people with disabilities (PD) that it is important to solve the employment problem to enable PD to integrate into society and improve the quality of their lives. In order to achieve this, educational opportunities along with employment for PD at places in which physical conditions are adjusted should be provided. Disability prevents PD from joining educational life which also increases the burden of their disability. Education will help them integrate with the society they live in and therefore prevent isolation. However, some people in Turkey have doubts about the professional competencies of PD. Purpose of Study: In this study, the social studies teaching practice conducted by a practicum student who is blind is described. Methods: The holistic single case design, which is one of the qualitative research techniques, was used through interviews and observations in this study. The university supervisor, mentor teacher, sighted practicum students and students who continually interact with the main participant who is a blind practicum student (BPS) make up the other participants. In analyzing the student interviews, content analysis was carried out. Findings and Results: The findings of the study are as follows: first Impressions of the BPS, the BPS beginning the lesson, classroom management, teaching the lesson, evaluation, ending the lesson, his differences from other practicum students, the problems that occur in the social studies lessons of the BPS, suggestions for the BPS's lessons. Conclusions and Recommendations: The results suggest that all school stakeholders should be educated and prepared for the education process with people who are blind or visually impaired (BVI). This practice conducted by the BPS revealed the importance of education, social and physical conditions