İfade özgürlüğü açısından ağ tarafsızlığı kavramı ve türkiye'deki hukuki düzenlemeler ve pratik uygulamaları

Abstract

Ağ tarafsızlığı' (net neutrality), İnternet'in yaygınlaşmaya başladığı ve gündelik hayatın vazgeçilmezleri arasına girdiği 1990'ların sonunda ortaya atılmış ve hakkındaki tartışmaların hala yoğun biçimde sürdüğü bir kavramdır. Kısaca 'ağ tarafsızlığı' olarak adlandırılan bu kavramın pek çok boyutu vardır. Esas meselenin 'katmanlı erişim' (access tiering) olduğu tartışmada, ana hedef, İnternet servis sağlayıcıların ve hükümetlerin İnternet'teki tüm veriye eşit şekilde davranması ve kullanıcı, site, içerik, uygulama ve iletişim tarzı ve benzeri kriterler bakımından ayrımcı ya da farklı uygulama yapmamasıdır. İnternet, gerek devletler gerekse şirketler tarafından düzenlenmeye ve etkilenmeye açık bir alandır; ağ tarafsızlığı ise, bir bakıma İnternet'in nasıl düzenleneceği noktasında çok katmanlı ve çok boyutlu bir tartışmanın genel adıdır. Ağ tarafsızlığı tartışmasının temel vurgusu İnternet'in kullanıcılara tarafsız olması vurgusudur. Özellikle 2000'li yıllardan itibaren ağ tarafsızlığı kavramı ABD'de sıkça tartışılmaya başlanmıştır. En önemli ağ tarafsızlığı tartışmalarından bir olan ABD'nin en büyük cep telefonu operatörü olan Verizon Communication ile Federal İletişim Komisyonu (FCC) arasındaki tartışma hala devam etmektedir. Ağ tarafsızlığını savunan yaklaşımlar içerik sağlayıcıların yasal bir düzenleme yapılmaması halinde ayrımcı davranabileceklerini bunun da ağ tarafsızlığını engelleyeceğini öne sürerken ağ tarafsızlığına karşı olanlar ise teknik ve iş modelinin yenilenemeyeceğini öne sürmektedir. Özellikle İnternet'in demokratik karakteri ağ tarafsızlığı tartışmalarında ön plana çıkmaktadır. Dikey bütünleşik İSS'lerin içerik üzerinde ayrımcılık yapması demokratik bir tartışma ve kamusal alan için gerekli olan erişim hakkını kısıtlayabilmektedir. Ağ tarafsızlığı kavram olarak ifade özgürlüğü ile doğrudan ilişkilidir. Ağ tarafsızlığı klasik sansür yapısı ve araçlarından da farklıdır. İhtiyaç bazlı ya da doğrudan engellemeler ve benzeri biçimlerde İnternet'teki veri trafiğinin ticari, reklam, güvenlik gibi amaçlarla engellenmesi yahut denetlenmesi, gözetlenmesi, İnternet kullanıcılarını, özellikle düşüncelerini ifade etme, fikirlerini yayma noktasında, 'doğrudan' ve çoğunlukla 'habersiz' bir engellemeye maruz bırakmaktadır. Örneğin DPI (deep packet inspection) teknolojisi katmanlı erişimin bir biçimidir; 'İnternet trafiğinin tanımlanması,sınıflandırılması, gözetlenmesi ve denetlenmesi' için ağ operatörlerine (ya da İnternet servis sağlayıcıları vb) izin veren bir uygulamadır. Giderek yaygınlaşan DPI teknolojisi, hem ağ tarafsızlığı hem de ifade özgürlüğü tartışmasının sınırlarını çizmek bakımından önemlidir. DPI uygulamaları, hem gizliliği hem de iletişim özgürlüğünü ihlal ederek ifade özgürlüğünü kısıtlayabilmektedir. DPI teknolojisi ile şirketler ve hükümetler, hangi verilerin, kime ne şekilde ulaşabileceğine ya da ulaştırılmayacağına karar verebilme gücüne sahip olmuşlardır. Öte yandan ağ tarafsızlığında, farklı bağlamlarda, farklı içeriklerle tartışılmaktadır, kamu yararının hukuki, pratik ve ticari fikirlerle bir arada düşünülmesi söz konusudur. Bu çalışmada, ağ tarafsızlığı kavramı açıklanmaya çalışılacak, bu kavramın ifade özgürlüğü ile ilişkisine değinildikten sonra, Türkiye özelindeki hukuksal düzenlemeler ve pratik uygulamaları örneklenmeye çalışılacaktır.

Net neutrality' is a term, which appeared at the end of 1990's when the Internet started spread and be one of the indispensables of live. Moreover, it is such a term that discussions over it have still been continuing. The concept, which can shortly be described as 'the Internet objectivity', has many dimensions. The main aim in the discussion where the basic problem is 'access tiering' is to have Internet service providers and the government to treat all the data located on the Internet evenly, and to have them not to do discriminatory or different treatments in terms of site, content, application and similar criteria. Internet is an area, which is vulnerable to be formed or affected by either governments or corporations, or both; on the other hand, 'net neutrality' is the common name of a multi-level and multidimensional discussion on how the Internet should be formed. The basic emphasis of net neutrality is that the Internet should be neutral for the users. Net neutrality concept has been argued in the USA, especially, since 2000's. One of the most important arguments on net neutrality has been continuing between one of the biggest cell phone operator in the USA, Verizon Communication and Federal Communication Commission (FCC). While approaches defending Net neutrality claim that if no legal regularities is held, then content (service) providers will be discriminative, thus resulting in preventing net neutrality, others who are against net neutrality claim that technical and business model will not be renewed. The democratic character of the Internet stands out in the net neutrality arguments. The fact that vertically integrated ISP's make discriminations on content limits the access rights needed for a democratic discussion and public sphere. 'Net neutrality' is a concept, which is closely related to freedom of expression. Net neutrality is also different from classical censor structure and tools. Blocking, inspecting,or monitoring the data flow on the Internet in terms of commercial, advertisements or security either because of needs or directly cause Internet user be prevented directly or mostly without warning especially in terms of expressing their ideas, and spreading their ideas. For example DPI (deep packet inspection) technology is a kind of multilevel access, which allows web operators (or Internet service providers, etc.) to define, classify, observe, and inspect traffic on the Internet. DPI technology, which is getting more important and widespread, is important to draw the borders of discussions on both net neutrality and freedom of expression. DPI applications could limit freedom of expression by violating both secrecy and freedom of communication. With the help of DPI technology, corporations and governments gained the power of determining which data to be given to who, or even whether to be given. On the other hand, 'net neutrality' has also been discussed in relation to different concepts with different contents. Public welfare should be thought together with judiciary, practical and commercial ideas. In this study, the concept of 'net neutrality' will be defined, and after its relation with freedom of expression made clear, judiciary arrangements and practical applications of it would be exemplified in Turkey.