Eski arap hicvinin özgün bir edebî tür olarak doğuşu

Abstract

Hiciv (hicâ’) sanatı, Arap edebiyatının ana edebî tarzlarından biridir. Bu türün içerisinde, kusurlar, yenilgiler, budalalıklar, zaaflar, noksanlıklar ve hatalar, tercihen kabilelerin, hiziplerin, ailelerin, bireylerin yahut bizzat toplumun kendisinin ıslah edilmesi amacıyla alaya alınmaktadır. Arapçadaki hicâ’ sözcüğü, muhtemelen İbranicedeki h-g-h kökü ile eşasıllıdır. Hicâ’'nın asli anlamı, “sessizce bir sedayı telaffuz etmek, mırıldanmak, büyülü sözler söylemek ve büyülemek” olabilir. Ayrıca bu sözcüğün “tefekkür” manası da bulunmaktadır. Arap hicvinin kökeni, muhtemelen büyücülüğe dayanmaktadır. Söz konusu büyücülük, herhangi bir kabilenin veya bireyin itibarını zedelemesi umulan bir tür sihirli efsun yahut kâhinlere has bir lanetlemedir. İslam öncesindeki bir Arap yergicisi, kabilesinin kâhinidir. Arap edebiyatının ilk yergisel şiirleri, şeytanlarla ya da cinlerle iletişim kurduğu varsayılan kişilerce, düşmanların yok edilmesi amacıyla terennüm edilmiştir. Hicivcinin muazzam itibarı, büyücü olarak üstlendiği rolden kaynaklanmaktadır. Çünkü onun birincil vazifesi, efsunlu beyitler nazmetmektir. Bu şiirsel tür, erken dönem Arapları tarafından, gerek müstakil ve kısa parçalar halinde gerekse çok temalı bir kasidenin tematik bir bölümü olarak geniş çapta işlenmiştir. Bu çalışmada eski Arap hicvinin doğuşu ve antik yergi gelenekleri ile ilişkisi incelenecektir.

Satire (hidjâ’) is one of the main genres of Arabic literature, in which vices, defeats, follies, foibles, shortcomings, and flaws are held up to ridicule, ideally with the intent of shaming tribes, sects, families, individuals, or society itself into improvement. The Arabic word hidjâ’ may perhaps be cognate with the Hebrew root h-g-h. The original meaning of the root h-dj-w might have been “uttering a sound in low voice, murmuring, pronouncing incantations, and casting a spell”; it also has the meaning “meditation”. It is likely that Arabic satire has its origin in sorcery; a magical incantation or fatidic curse that was supposed to tarnish the reputation of a tribe or an individual. The pre-Islamic Arabian satirist was the oracle (kâhin) of his clan. First satirical poems of Arabic literature were uttered by someone who maintained contacts with demons or djinnis, in order to destroy the enemies. The immense prestige of the satirist was deduced from his role as sorcerer, for his primary mission was to compose magical verses. This poetical genre has been widely cultivated by the early Arabs, either in separate and short pieces, or as the thematic element of a polythematic qasida. In this study, the rise of the ancient Arabic satire and its relation with ancient satirical traditions will be examined.