Risâletü’n-Nushiyye’de önvarsayım tetikleyicilerinin çözümlemesi

Abstract

İletişim bireyler ve toplumlar arasında uzlaşımsal olarak varlığı doğrulanan ya da doğruluğuna inanılan bilgi(ler)den hareketle sağlanır. Bireyin / toplumun bilgi ve kültürel değerleri iletişim vasıtasıyla anlam kazanır. Bu anlamlandırma, dilin sözlüksel ve yapısal bileşenlerinin kullanımıyla ilgilidir. “Dilde en az çaba yasası”na uygun olarak ve konuşucu / yazar ve dinleyici / okur arasındaki iletişimin sürdürülmesi için iletişimde önvarsayımlar baş gösterir. Konuşucunun / yazarın, edindiği bilgiyi / düşünceyi dinleyiciye / okura aktarabilmesi adına önvarsayımlar önem arz eder. Bu doğrultuda, eldeki çalışmada fikrî düşüncenin muhataba aktarımında rol oynayan önvarsayım konu edilmektedir. Çalışmada nasihatnâme türü eserlerden biri olan Risâletü’n-Nushiyye örnekleminde önvarsayım tetikleyicileri ele alınmaktadır. Risâletü’n-Nushiyye, giriş bölümüyle birlikte altı bölümden oluşan alegorik bir eserdir. Çalışma giriş bölümü ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada betimsel ve niceliksel yöntem kullanılmıştır. Söz konusu bölüm Yule’nin (1996) önvarsayım sınıflandırması doğrultusunda betimlenerek bulgular nicel olarak gösterilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda Risâletü’n-Nushiyye’nin giriş bölümünde varoluşsal, sözlüksel, olgusal, ve yapısal önvarsayımın yer aldığı, karşı olgusal ve olgusal olmayan önvarsayımın ise yer almadığı görülmüştür. Bu durumun eserde vurgulanan konu ve önvarsayım tetikleyicileri arasındaki ilişkiden kaynaklandığı sonucuna ulaşılmıştır. Giriş bölümünde karşı olgusal ve olgusal olmayan önvarsayım tetikleyicisine yer verilmemesi Allah’ın sıfatları, Hz. Âdem’in yaratılışı, akıl, iman, cennet, cehennem, toprak, su, hava ve ateş gibi konuların ele alınmasıyla ilgilidir. Tarihî Türk lehçelerinden biri olan Eski Anadolu Türkçesi döneminde yazılmış bir eser üzerinde belirlediğimiz ölçüde önvarsayım konusu çalışılmamıştır. Bu yönüyle eldeki çalışma önem arz etmektedir.