Rezerve boya ve baskı teknikleri ile üretilen indigo boyalı Afrika tekstilleri

Abstract

Mavi renk veren doğal kaynaklar tarih boyunca çeşitli topluluklar tarafından tekstillerin renklendirmesinde kullanılmıştır. Sentetik boyar maddelerin gelişmesi ve yaygınlaşmasından önce Afrika toplulukları da tekstilleri maviye boyamak amacıyla farklı indigo kaynaklarına başvurmuşlardır. Bu çalışmada doğal indigo boyanın kaynağına bakılmaksızın rezerve tekniği ile mavi renge boyanmış Afrika tekstilleri incelenmiş ve bu tekstillerin hangi rezerve teknikleriyle, hangi bölgelerde üretildikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada Afrika’da üretilen indigo boyalı rezerve tekstillerin ayrıntılı bir sunumu ve sınıflandırması yapılarak alanyazında bu konudaki eksikliklerin giderilmesi amaçlanmıştır. İndigo boyalar ile renklendirilen tekstillerin çoğunda rezerve boyama tekniklerinin kullanıldığı görülmektedir. Bunlar fiziksel rezerveden kimyasal rezerveye kadar çeşitli şekillerde farklı topluluklarda uygulanmaktadır. Elde edilen bulgulara göre; rezerve tekniği Afrika’da yaygın olarak görülen geleneksel bir tekstil boyama tekniğidir ancak indigo ile rezerve boyama tekniği yoğun olarak Batı Afrika ülkelerinde uygulanmaktadır. Ulaşılan kaynaklarda Batı Afrika haricinde rezerve tekniği ile indigo boyama yapıldığına dair veriler bulunsa da bu uygulamaların geleneksel uygulamalar değil daha çok turizm amacıyla, sentetik boyalarla gerçekleştirilen üretimler olduğu, tekstillerde genellikle üç çeşit indigo kaynağının kullanıldığı ve bazen asıl tekniği gizlemek amacıyla farklı rezerve tekniklerinin görünüşünün taklit edildiği bilgilerine rastlanmıştır. Bu bağlamda Afrika’da zengin çeşitliliğe sahip indigo rezerve boyamaların tekniklerini tespit etmenin hem teorik hem de uygulamalı çalışmayı gerektirdiğini ifade etmek mümkün olmaktadır.