Gelişmiş ülkelerin sağlık sistemleri verimlilikleri ile Covid-19 performansları ilişkisi üzerine bir araştırma

Abstract

Ülkelerin sağlık sistemlerinin verimlilik analizi, kullandıkları girdiler ile elde ettikleri çıktıların görülmesi açısından önemlidir. Sağlık sisteminin mevcut durumda verimli olduğu bilinen birçok ülke ortaya çıkan Covid-19 salgınında önemli zorluklarla karşılaşmış ve yeterli performansı ortaya koyamamıştır. Araştırmanın temel amacı, Dünya Bankası gelir sınıflandırması dikkate alınarak gelişmiş ülke grubunda yer alan ülkelerin sağlık sistemlerini değerlendirmek, ikincil amacı ise elde edilecek verimlilik sonuçları ile ülkelerin Covid-19 ile mücadele performanslarının karşılaştırılmasını yapmaktır. Araştırmada sağlık sistemlerinin etkinliğini ölçmek için Veri Zarflama Analizi (VZA) modellemelerinden girdiye yönelik CCR ve BCC modellemeleri kullanılmıştır. Verilerin analizlerinde DEAP paket programından yararlanılmıştır. Araştırmanın evrenini 79 ülke oluşturuyorken; örneklemini verilerine ulaşılabilen 36 ülke oluşturmaktadır. Ülkelere ait sağlık göstergeleri ile ilgili veriler; Dünya Bankası internet sitesinden 2000-2018 arası yılları kapsamakta olup yıllık veriler kullanılmıştır. Covid-19 ile ilgili veriler ise Our World in Data ve Worldometer internet sitelerinden elde edilmiş ve 01.03.2020-01.03.2022 tarihleri arası verileri kapsamaktadır. Araştırmanın VZA sonucunda; Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Umman, Trinidad ve Tobago ile Uruguay ülkelerinin etkin olduğu bulunmuştur. Analize dâhil edilen ülkelerin genel verimlilik ortalaması %73 olarak bulunmuş ve etkin olmayan ülkelerin verimsizlik sebepleri ortaya konulmuştur. Analizden elde edilen bulgularla Covid-19 performansları karşılaştırma sonucunda; ülkelerin sağlık sistemleri etkinlik düzeyi ile Covid-19 performansları arasında doğrusal bir bağlantı olmadığı görülmüştür. Bu kapsamda ortaya çıkan Covid-19 pandemisi sürecinde ülkelerin sağlık sistemi girdilerinin önemli bir konumda olduğu, ancak pandeminin ayrı şekilde ele alınması gereken bir politika alanı olduğu ve bu alanda yürütülen politikaların sonuçları doğrudan etkilediği görülmüştür.