Teknoloji, eğitim ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: MENA ülkeleri üzerine bir uygulama

Abstract

Günümüzde gelişmiş teknolojiye sahip ülkeler, gerçek gücün eğitimli insan olduğunu ifade etmektedirler. Bu bağlamda ülkeler, toplumlarına sağladıkları eğitim hizmetinin teknoloji ile harmanlanmasına ve bulundukları çağa uyumuna dikkat ederler. Sosyo-ekonomik refah üzerine kurulan eğitimin ekonomik büyümenin temel taşlarından biri olduğu, işgücü verimliliğini ve toplumların refah seviyesini artırdığı düşünülmektedir. Ülkelerin teknolojilerinde ve üretim süreçlerinde farklılık oluşturarak rekabet ortamını güçlendiren eğitim, MENA ülkeleri için de önemli bir olgudur. Çalışmanın amacı teknoloji, eğitim ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi açıklayarak, ekonomik büyümenin sağlanabilmesi için politika karar vericilerine öneriler sunmaktır. Çalışmada, eğitim verisi olarak ilköğretim kayıt oranları kullanılmıştır. Teknoloji verisi olarak internet kullanıcıları ve mobil hücresel abonelik verileri kullanılmıştır. Bu göstergeler aynı zamanda telekomünikasyon altyapısını da göstermektedir. Ekonomik büyüme değişkeni olarak kişi başına reel gayri safi yurt içi hasıla kullanılmıştır. Çalışma, 15 ülke için 1993-2018 dönemi yıllık verileri ile araç değişkenli genelleştirilmiş momentler metodu (IV-GMM) aracılığıyla test edilmiştir. Analizde internet, mobil ve eğitim değişkenlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin negatif yönlü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak teknoloji ve eğitimin birlikte kullanılmasını ifade eden (internet*eğitim) ve (mobil*eğitim) değişkenlerinin %1-%5 anlamlılık düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerinin pozitif yönlü olduğu görülmüştür.Elde edilen bulgular, literatürde bulunan MENA ülkeleri ile ilgili sınırlı sayıda çalışmaya katkıda bulunması açısından önem arz etmektedir.