İngilizlerin petrol özelinde İran’daki yerel aşiretlerle kurduğu ilişkiler

Abstract

20. yüzyıl Kaçar Hanedanı döneminde İran’ın merkezî otoritesi güçsüz durumdadır. Merkezden uzak eyaletlere hükmedemeyen Kaçar yönetimi aşiretlerin başına buyruk siyasetlerinin önünü alamamıştır. Özellikle İran’ın güney-güneybatı bölgesince uzanan Bahtiyârîler ile Şeyh Hazal’ın aşiretleri bölgenin hâkim unsurları arasında yer almaktadır. Bu unsurlar, sonradan bölgede petrolün keşfiyle birlikte daha da ön plana çıkmışlardır. Zira merkezî otoritenin zayıflığı İngiltere’nin İran petrolleri üzerindeki kontrolünü zora sokmuştur. Bunun en önemli sebebini ise bölge petrollerinin güvenlik meselesi oluşturmaktadır. Bahtiyârî kabileleri ve Şeyh Hazal’ın taraftarları bölge petrollerinin güvenliğini tehdit etmekte ve zararlı faaliyetlerde bulunmaktadır. Bu bölgelere hükmedemeyen Kaçar yönetimi petrole yönelik zararlı faaliyetleri önleyememiştir. Öte yandan aşiretler petrolle ilgili İngiltere hükûmetinden birtakım ayrıcalıklar talep etmişlerdir. İngiltere hükûmeti aşiretlerin konumunu göz ardı edememiş ve süreç taraflar arasında anlaşma yapılmasına kadar varmıştır. Bu çalışma, İngiliz petrol siyasetinin İran aşiretleri üzerindeki gelişimini ortaya koymayı ve bu sayede İngiltere’nin İran’ın iç dinamiklerine olan tesirini ortaya koymayı amaçlamaktadır.