Jim Jones ve halkın tapınağı tarikatı: karanlık bir liderin toplu intihara götüren konuşmaları ve sonucun önlenemezliği

Abstract

Bu çalışmada karanlık liderlik ve liderliğin karanlık yanları, tarihin en karanlık fenomenlerinden olan Jim Jones’un yaşamı ve konuşmaları üzerinden incelenmiştir. Karanlık çoğumuzu korkutsa da iyi yanları yok değildir, örneğin; fazladan ayrıntılarla uğraştırmaz, kiri-pası ve sevimsiz gerçekleri örter, renkleri siyahın tonlarına indirger. Dolayısıyla aydınlığı sevenler gibi, karanlığın gizemine kapılan da az değildir. Jim Jones’un liderliği derin karanlıklar barındırsa da kurucusu, hatta “babası” olduğu Halkın Tapınağı tarikatında, sadık takipçilerinin en çok gördüğü -veya görmek istediği- O’nun aydınlık yüzü olmuştur. Aydınlık arttıkça gerisindeki gölge ve karanlık görünmez olur. Halkın Tapınağı tarikatından 900’den fazla kişinin, Jim Jones’un isteğiyle 18 Kasım 1978’de Jonestown/Guyana’da bir saat içinde toplu intiharı (Bazıları toplu katliam demektedir.) nadir görülen felaketlerdendir. Nitel araştırmalardan fenomenoloji yaklaşımlı bu çalışmada Jim Jones ve onun yıllar boyunca ses kaydına aldırdığı yüzlerce konuşmasının önemli bölümü incelenmiş, bu felakete götüren konuşmalarının ipuçları irdelenmiştir. Aslında felaket geliyorum demiş, takipçilerinin bir kısmı fark etmiş, ABD hükûmeti ve kamuoyunda felaket olasılıkları tartışılmış, ancak sonuç yine de değişmemiştir. Çünkü karanlık liderlerin ellerinde sımsıkı tuttukları bir kozu vardır: Son ana kadar canlı tuttukları “Liderimizin mutlaka bildiği vardır!” şeklindeki sağlıksız umut, tersinin de kanıtlanamaz oluşudur. Bu bağlamda çalışmanın amacı; lider konuşmalarının karanlık liderlikteki rolünü/etkisini değerlendirmek, bu konuşmaların olası yıkıcı sonuçlarını gerçekleşmeden önleyebilmenin veya daha aza indirgemenin yollarını araştırmaktır. Araştırmada görülmüştür ki, karanlık liderlik çoğunlukla kazanan taraftır. Karanlık liderlikten kurtulmanın basit ve etkili yolu; lidere karşı koyabilecek sorgulayıcı, vicdanlı, cesur takipçilerden geçmektedir. Ancak bu takipçilere karşı oluşturulacak baskı ortamına ve hainlik benzeri damgalamalara dayanmak hiç de kolay olmayacaktır. Bu nedenle her yeni karanlık liderlikte benzer döngülerin tekrar edip durması şaşırtıcı olmamalıdır.