İlköğretim görsel sanatlar dersi bağlamında görsel kültür çalışmaları : bir eylem araştırması

Abstract

Görsel kuşatmalar altında yaşanan günümüz dünyasında görsel dilin baskın rolü yadsınamaz bir gerçektir. Kitle iletişim araçlarının ve hareketli görüntülerin egemen olduğu yaşam koşullarında toplumsal üretimlerin "görme" üzerine ayrı bir vurgu yapması kültürün yeni görselliğini anlamayı gerektirir. Günümüz yaşam dinamiklerinin önemli bir boyutunu oluşturan görsel deneyimlerin anlamlandırılabilmesi için eğitim önemli bir rol üstlenmektedir. Eğitim uygulamalarında gerçekleştirilecek görsel kültür çalışmaları, öğrencilerin görsellere ilişkin anlam katmanlarını sorgulayarak kendi yaşamlarını da anlamlandırmalarına katkı sağlayabilir.Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okullarındaki Görsel Sanatlar dersinde uygulanacak olan görsel kültür çalışmalarının nasıl yürütülebileceğini belirlemektir. Araştırma Görsel Sanatlar dersinde görsel kültür çalışmalarının öğretim uygulamalarına dayandığından nitel araştırma desenlerinden eylem araştırması aracılığı ile gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın uygulaması 2007-2008 öğretim yılı güz döneminde Eskişehir Cumhuriyet İlköğretim Okulunda gerçekleştirilmiştir. Öğretim boyutu 3/B sınıfında yer alan 30 öğrencinin tümü üzerinde uygulanmış; ancak, araştırmanın katılımcıları olarak dördü kız, üçü erkekolmak üzere toplam yedi odak öğrenci belirlenmiştir. Araştırmada görsel kültür çalışmaları 17. 10. 2007-12. 12. 2007 tarihleri arasındaki Görsel Sanatlar dersinin toplam 22 ders saatinde uygulanmıştır. Araştırmanın verileri kişisel bilgi formu, video kayıtları, yarı-yapılandırılmış görüşme, doküman incelemesi, araştırmacı günlüğü ve öğrenci günlükleri olmak üzere farklı veri toplama araçlarıyla toplanmıştır. Araştırmanın verileri betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş ve elde edilen bulgular araştırma sorularına bağlı kalınarak yorumlanmıştır.Araştırmanın görsel kültür çalışmalarına dayalı uygulamasında bir çizgi film izletilmiş ve çizgi film üzerine yapılan sorgulamalarla öğrenciler tarafından "Cinsiyet Rolleri", "İçimdeki Şarkıyı Çiziyorum" ve "Çevreci Yaşam Sergisi" olmak üzere üç etkinlik belirlenmiştir. Araştırma bulgularına dayalı belirlenen kimi sonuçlar şöyle sıralanabilir:• Öğrencilerin ilköğretim Görsel Sanatlar dersinde uygulanan görsel kültür çalışmalarına yönlendirilmesi, araştırmacının düşündürücü soruları ile gerçekleşmiştir. Araştırmada öğrenciler çizgi film üzerinde dile getirdikleri düşüncelerini günlük yaşamlarından verdikleri örneklerle çeşitlendirmişler ve ardından konuyu eleştirel biçimde sorgulanmışlardır.• Görsel kültür çalışmalarında öğrenciler sınıf ortamında yaratılan tartışmalara ve uygulanan etkinliklere etkin bir biçimde katılmışlardır. Kendi belirledikleri üç etkinliğin uygulanması sırasında, öğrenciler konuya ilişkin tartışmalara katılmışlar ve sanat çalışmalarında da istekli bir biçimde çalışmışlardır. Araştırma, öğrencilerin derse olan katılımlarının ilk etkinlikten başlayarak son etkinliğe doğru artan bir oranda gerçekleşmesi ile sonuçlanmıştır.• Öğrenciler görsel kültür çalışmalarının uygulanması sürecinde eleştirel bir bakış açısı sergilemişlerdir.• Öğrenciler "Cinsiyet Rolleri" ve "Çevreci Yaşam Sergisi" etkinliklerinde kültürel sorgulamalara kısmen yer vermiştir. Araştırmada, öğrencilerin kültüre ilişkin bilgilerini kullanmalarından çok, anlamların içinde kültürel izler taşıyan kimi örnekler ve mesajlar vermiştir.• Öğrenciler konuya ilişkin düşüncelerini dile getirirken önceden var olan bilgi ve deneyimlerini işe koşmuşlardır.• Öğrenciler üç etkinlik süresince konuya ilişkin sınıf tartışmaları sırasında hem kendi düşüncelerini dile getirmişler hem de bu düşüncelerini savunmuşlardır. Öğrenciler kendi düşüncelerinin önemini fark etmişler ve bu düşüncelerini karşıt düşünceler karşısında da savunmuşlardır.• GörselSanatlar dersinde uygulanan görsel kültür çalışmaları her üç etkinlikte farklı biçimlerde öğrenci ürünlerine yansımıştır. Öğrenciler ilk etkinlikten başlayan süreçte giderek kendilerini sanat yoluyla ifade etmede cesaret kazanmışlardır.• Öğrencilergörsel kültür çalışmaları ile işlenen Görsel Sanatlar dersini daha eğlenceli bulmuşlardır. Öğrenciler görsel kültür çalışmalarını eğlenceli olmasının yanı sıra öğrenme ve bilgi edinmeye yönelik bir süreç olarak algılamışlar ya da planlı bir ders süreci olduğunu belirtmişlerdir. Bunun yanı sıra öğrenciler görsel kültür çalışmalarının hayal kurabilmeye katkıda bulunduğunu söylemişlerdir.• Öğrenciler görsel kültür çalışmaları ile işlenen dersi daha önce işlenen biçiminden farklı bulmuşlardır. Bufarkı betimlerken odak öğrencilerin tümü, serbest resim yapmak yerine konulu ve amaçlı resim yapıyor olmalarını dile getirmişlerdir. Bunun yanı sıra öğrenciler grup çalışması yapma, araştırma yapma, derse ilişkin beceri kazanma ve iletişim kurabilme yönlerinden de görsel kültür çalışmaları ile işlenen dersi farklı bulmuşlardır.