Planlı değişim sürecinin okulların geliştirilmesinde kullanılması

Abstract

Bu araştırmada, planlı değişimin genel bir modeline dayalı olarak; modelin girişim, teşhis, planlama ve uygulama, değerlendirme ve kurumsallaştırma aşamalarının okulların geliştirilmesinde nasıl uygulanabileceği; uygulamalar sırasında ortaya çıkabilecek sorunlar ve bunların nasıl üstesinden gelinebileceğine yönelik bulgular sunulmuştur. Nitel araştırma desenlerinden biri olan eylem araştırması kullanılarak gerçekleştirilen araştırmanın uygulaması, 2006-2007 öğretim yılı bahar döneminde, Eskişehir'deki özel ilköğretim okullarından birinde gerçekleştirilmiştir.Araştırmanın verileri, bilimsel kaynaklar, odak grup görüşmeleri, araştırmacı notları, yarı yapılandırılmış görüşmeler, toplantı tutanakları, araştırmanın gerçekleştirildiği okulundokümanları ve araştırmacının geliştirdiği "Performans Değerlendirme Sisteminin Değiştirilmesi Konusundaki Düşünceler" anketi yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın nitel verileri, betimsel analiz ve tümevarım analizi; nicel verileri ise "SPSS 15.0 forWindows" paket programı kullanılarak elde edilen frekans ve yüzdeler kullanılarak analiz edilmiştir.Verilerin geçerliği ve güvenirliğinin sağlanması için araştırmacı çalışma ortamında araştırma süreci boyunca haftada en az iki gün zaman geçirmiş ve okulda geçirdiği zaman boyunca her türlü gözlem yapabilme olanağı bulmuştur. Yapılan gözlemler ve diğer araştırmalar sonucu ulaşılan yargıların, benzeri süreçleri tanıyan meslektaşlar ve uzmanlarla tartışılarak test edilmesi sağlanmıştır. Verilerin sağlamasını yapabilmek amacıyla, birden fazla veri kaynağı ve farklı veri toplama yöntemleri kullanılması yoluna gidilmiştir. Toplanan her türlü verinin analizinde hakem desteği sağlanmıştır. Araştırma boyunca kullanılan tüm veri kaynakları, süreçboyunca danışılan uzmanların görüşleri doğrultusunda seçilip yönlendirilerek yapısal destek sağlamlaştırılmıştır. Bunların yanında, okulun tüm süreçleriyle ilgili olarak betimsel veriler toplanmaya çalışılmış ve okulun kimliğini açık edebilecek veriler dışındaki betimlemelerin tümü okuyucuya sunulmuştur. Verilerin araştırmacının her türlü önyargısından bağımsız olabilmesini sağlamak amacıyla, araştırmacı, süreç boyunca oluşturduğu varsayım ve önyargılarını düzenli olarak günlüğüne not ederek bunları izleme olanağı bulmuştur.Araştırmadan elde edilen bulgulara dayanarak, okul geliştirme amacıyla planlı değişim gerçekleştirmeye karar veren bir okul yöneticisinin, bu çabaya varsa okulun üst yönetiminin tam desteğini alarak başlaması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Modelin girişim aşamasında, örgüt geliştirme uzmanı rehberliğinde, okulun süreçlerine yönelik incelemelerde bulunulmalıdır. Teşhis aşamasında ise, örgüt geliştirme uzmanı, bu süreçler hakkında kendi incelemelerinisürdürür. İncelemeler sonunda okulun sorun alanları olarak belirlenen durumlar planlı değişim gerçekleştirmeyi gerektiriyorsa, değişimin planlanma ve uygulama aşamasına geçilir. Uygulama aşamasında okul çalışanlarının değişime göstereceği direnç, bireylerin sürece katılımlarının sağlanması, yapılacak toplantı ve tartışmalar yoluyla kesintisiz iletişimin sağlanması ve değişime yönelik verilecek eğitim etkinlikleri yoluyla yönetilebilir. Uygulama sürecinde bireylerin ve okulun değişimden sağlayacağı yarar, net olarak ortaya konmalıdır. Değerlendirme aşamasında toplanılan veriler, süreçte yapılması gerekli değişikliklerin belirlenmesinde kullanılmalıdır. Gerçekleştirilen değişimin kurumsallaştırılması amacıyla kurulacak ödüllendirme sistemi, modelin planlama aşamasında belirlenerek uygulama başında çalışanlara duyurulmalıdır. Bu araştırmada, üzerinde çalışılan okulun performans değerlendirme sisteminde gerçekleştirilen değişim sonucu uygulanmaya başlanan çoklu değerlendirme modeline yönelik yapılan değerlendirmelere göre ise, öğretmenlerin genel olarak modele ilişkin olumlu düşüncelere sahip oldukları görülmüştür. Performans değerlendirme sistemlerinde gerçekleştirilen değişimin, bazı öğretmenlerin iş güvenliklerine yönelik tehdit algılamalarına yol açabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle, öğretmenlerin performans dönütlerinden sağlayacakları yararlara odaklanmalarını sağlayacak süreçlerin özenle oluşturulması sağlanmalıdır.