Zorbalıkla baş etmeye yönelik akran destek programının ortaokul 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin zorbalıkla baş etme becerilerine etkileri

Abstract

Bu araştırmanın amacı zorbalıkla baş etmeye yönelik akran destek programının, ortaokul altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin zorbalıkla baş etme becerileri üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu amaca ulaşabilmek için araştırmacı tarafından akran yardımcılarının deney grubu öğrencileriyle uygun şekilde iletişim kurabilmeleri ve zorbalıkla baş etme konusunda uygun desteği verebilmeleri amacıyla “Akran Yardımcıları Eğitimi” hazırlanmıştır. Araştırmanın deneysel işleminde deney grubu öğrencileri dört haftalık Zorbalıkla Baş Etmeye Yönelik Akran Destek Programına katılmışlardır. Zorbalıkla Baş Etmeye Yönelik Akran Destek Programı akran yardımcılarının “Akran Yardımcıları Eğitimi”nde edindikleri bilgi ve beceriler doğrultusunda deney grubu öğrencilerinin zorbalıkla baş etmelerine yardımcı olmak üzere gerçekleştirdikleri akran destek oturumlarının tamamıdır. Program dört hafta boyunca, araştırmacının akran yardımcılarına verdiği süpervizyon altında gerçekleşmiştir. Kontrol grubundakiöğrencilere ise hiçbir işlem uygulanmamıştır. Eşitlenmemiş kontrol gruplu yarı-deneysel desende yürütülmüş olan araştırma aynı zamanda nitel – nicel yaklaşım ve tekniklerin bir arada kullanıldığı karışık desen (mixed method) özelliklerini de yansıtmaktadır. Araştırma 2010-2011 Eğitim Öğretim yılında Eskişehir’deki iki devlet ortaokulunda öğrenim gören 6. ve 7. sınıf öğrencileri arasında yürütülmüştür. Çalışma grubunu deney grubunda 42 öğrenci, akran yardımcısı grubunda 16 öğrenci ve kontrol grubunda 42 öğrenci olmak üzere toplam 100 katılımcı oluşturmuştur. Akran destek programının etkisini test edebilmek amacıyla deney ve kontrol grubundan Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği- Ergen Formu (Kurban Ölçeği)’nin öntest, sontest ve izleme ölçümleri alınmıştır. Ayrıca deney grubunun ve akran yardımcılarının programla ilgili görüşlerini değerlendirebilmek için Destek Alan Öğrencilere Yönelik Görüşme Soruları ve Destek Alan Öğrenciler İçin Sosyal Geçerlik Değerlendirme Formu, Akran Yardımcıları İçin Sosyal Geçerlik Değerlendirme Formu ve Akran Yardımcısı İçin Modeli Değerlendirme Formu uygulanmıştır. Bu çalışmada deney ve kontrol gruplarının ölçümlerinin karşılaştırılmasında ANCOVA ile tekrarlı ölçümler için ANOVA kullanılmıştır. Deneygrubunun programla ilgili görüşleri “görüşme tekniği” yoluyla elde edilmiştir. Bu görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Verilerin kodlama işlemi ve tema oluşturma işlemi QSR-Nvivo 9 paket programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Programın sosyal geçerlik açısından uygunluğunun sınanması için hazırlanan “Sosyal Geçerlik Formları” ile akran destek görüşmesinin akran yardımcısı tarafından değerlendirilmesini sağlayan “Akran Yardımcısı İçin Modeli Değerlendirme Formları” yoluyla elde edilen veriler yüzde frekans analizi yoluyla incelenmiştir. Programın etkisini test etmek amacıyla yapılan istatistikler hem deney grubunun hem de kontrol grubunun zorbalıkla baş etme becerilerinde anlamlı bir gelişme olduğunu göstermiş, ancak bu gelişmeye karşın deney ve kontrol gruplarının son test ve izleme ölçümleri arasındaki karşılaştırmalarda anlamlı bir fark görülmemiştir. Bir başka deyişle, zorbalıkla baş etmeye yönelik akran destek programına katılan ortaokul altıncı ve yedinci sınıf öğrencilerinin zorbalıkla baş etme düzeylerinin programın bitiminde ve izleme ölçümlerinde programa katılmayan öğrencilere göre anlamlı ölçüde gelişmediği ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte araştırma kapsamında deney grubu öğrencileri ile yapılan görüşmelerde öğrencilerin büyük çoğunluğu akran destek programının zorbalıkla baş etme becerilerini geliştirmede etkili olduğunu, zorbalıkla baş etme biçimlerini anlayıp uyguladıklarını, uygulamada fayda gördüklerini ifade etmişlerdir.