Sözyitimli iki olguda Türkçe biçimbirim kulanımının betimlenmesi ve kendiliğinden iyileşmenin izlenmesi : örnekolay çalışması

Abstract

Bu araştırma ana dili Türkçe olan tutuk sözyitimli bireylerin, olgunun ilk evrelerinden itibaren belli aralarla gözlenerek Türkçe biçimbirim bilgilerine ilişkin ad çekim ekleri, çoğul ve iyelik ekleri yetilerinin kendiliğinden gelişiminin izlenmesi ve durumun saptanması amacıyla yapılmıştır. Araştırma, sözyitimli olguların sözel dil ve işitsel anlamalarının gözlendiği durum saptamaya yönelik özgül örnek olay modeline göre desenlenmiştir. Az denekle uygulama kolaylığı getiren bu modelde niceliksel analizden daha çok niteliksel veri toplama ve çözümleme tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın denekleri, Anadolu Üniversitesi Mediko Sosyal Hastanesi Nöroloji Servisine başvuran ve kendilerine sözyitimi tanısı konmuş olgular içinden -ölçüte göre örnekleme yöntemi temel alınarak- seçilmiş kadın ve erkek olgular K.K. ve M.A.'dır. Araştırma sürecinin gerçekleştirilebilmesi için sözyitimli olguların ad çekim eklerini kullanımlarını ve sözel anlamlarını değerlendiren bir ölçü aracı geliştirilmiştir. Araştırmanın kendiliğinden konuşma kısmı herbiri en az 20 dakikadan oluşan olgu-görüşmeci arasındaki serbest konuşmadan oluşmuştur. İkinci kısım ise yarı-yapılandırılmış bir çalışma olup olgudan kullanması beklenen ekleri içeren tümcelerin üretileceği 20 adet resim takımından oluşmuştur. Sözel anlamanın değerlendirilmesi için ise yine aynı eklerin denendiği 4 resimden birini seçme şeklinde yapılmıştır. Veri toplama aşamasında dışardan katılmalı gözlem ve görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın başlıca bulguları şunlardır: Sözyitimli olguların geçirdikleri beyin hasarı sonrasını izleyen 5 ay boyunca anlam işlevli sözcükleri ve ad çekim eklerini korudukları gözlenmiştir. Bu aylar boyunca üretim gelişmelerinde sonucu çok etkilemeyen dalgalanmalar görülmüştür. Kendiliğinden iyileşmeden söz etmek çok güç olmakla birlikte, en verimli görüşme ayları her ikisi için de 3. ve 4. aylar olarak belirlenmiştir. Son görüşme ayından sonra sözel üretimlerinin artacağı veya düşeceği konusunda fikir yürütmek olası değildir. Alanyazında da belirtildiği gibi, 'Broca sözyitimlilerde eksiltme/yer değiştirme özelliklerinin gözlendiği' ile ilgili geleneksel inanışı doğrulayacak oranda örnekler bu çalışmanın olgularında gözlenmemiştir ama parafazi örneklerinin varlığı da yadsınamaz. Broca ve Transkortikal motor sözyitimli olgularda çok seyrek görülen bu tür hataların konuşulan dile özgü olup olmadığı ileri bir araştırmanın konusu olabilir. Sonuç olarak, sözyitimli olgulardaki biçimbirim kullanım hatalarının her dile genel değil ama dile özgü olduğ