Zihinsel yetersiz tanısı alan çocukların tanılama süreçlerinin betimlenmesi

Abstract

Araştırmanın amacı, büyükşehir statüsündeki bir ilin rehberlik araştırma merkezi bünyesinde oluşturulan, özel eğitim değerlendirme kurulu örneğinde 2006-2007 öğretim yılında zihinsel yetersiz tanısı alan öğrencilerin tanılama süreçlerindeki mevcut durumunu betimlemektir.Araştırmanın çalışma grubunu, 2006-2007 öğretim yılında rehberlik araştırma merkezinde zihinsel yetersiz tanısı alan 103 öğrenci oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin dosyalarında yer alan bilgiler, her bir öğrenci için ayrı düzenlenen Dosya İnceleme Formundaki ilgili bölüm ve yerlere işlenmiştir. Bunun yanı sıra, her bir öğrencinin tanılama sürecinde görev alan uzman ve/ya da uzmanların özlük dosyaları incelenmiş, dosyalarda yer alan bilgilere dayalı olarak Dosya İnceleme Formundaki ilgili bölümler doldurulmuştur.Araştırma bulgularına göre, zihinsel yetersiz tanısı alan 103 öğrencinin %64,08'i erkektir. Öğrencilerin %61,17'sinin tanılandıkları yaşlan 5-10 arasında değişmektedir. Öğrencilerin yarısı anasınıfı ve 1. sınıf düzeyinde tanılanmışlardır. Bu bulgular alanyazını ile tutarlık göstermektedir. Rehberlik ve araştırma merkezine başvuruların yarısına yakını aile ve özel özel eğitim kurumu tarafından birlikte yapılmıştır. Başvuru dosyalarında gösterilen gerekçelerin başında (%70,30) zekâ incelemesi ve özel özel eğitim kurumuna kayıt gelmektedir. Okulun da yer aldığı şahıs ve/ya da kurumlar tarafından yapılan başvuruların çoğunda öğrencinin gelişim özelliklerine ilişkin bilgi bulunmamaktadır. RAM'da tamlama süreci başlatılan öğrencilerin tamamına yakını için sağlık kurulu raporu istenmiştir. Bu raporlarda öğrencilerin sağlık durumları hakkında her hangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. Öğrencilerin tanılama süreçlerinde 2 psikolog ve 3 psikolojik danışman olmak üzere toplam 5 meslek elemanı görev almıştır. Bu meslek elemanlarından biri dışında hepsi zekâ ölçekleri ve özel eğitim alanında çeşitli hizmet içi eğitimlere katılmışlardır. Zihinsel yetersiz tanısı alan 103 öğrenciden 77'sinin öğrenci dosyasında zihinsel işlevlerdeki sınırlılıkların belirlenmesine yönelik bilgiler yer almaktadır. Dosyaların hiçbirinde öğrencilerin uyumsal davranışlarına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. Zihinsel yetersizliğin tanımında uyumsal davranışların ikinci bir ölçüt olarak yer aldığı düşünüldüğünde bu durum önemli bir eksiklik olarak gözükmektedir. Öğrencilerin zihinsel işlevlerine yönelik bilgiler çeşitli zekâ ölçekleri ile belirlenmiştir. Öğrencilerden yarısına yakınına tek bir ölçek, yarısından biraz fazlasında birden fazla ölçek kullanılmıştır. En sık kullanılan ölçekler Leiter Uluslararası Performans Ölçeği, Goodenough-Harris İnsan Resmi Çizme Ölçeği ve Gessel Görsel Algı Testi olarak sıralanmaktadır. Bu ölçeklerden Leiter Uluslararası Performans Ölçeği, Stanford Binet Zekâ Ölçeği L Formu ve Cattel Uluslararası Zekâ Ölçeği için kullanıcı formasyonu gerekmektedir. Ancak, zekâ ölçeklerini uygulayan meslek elemanları, bu ölçekler ile ilgili bir hizmet içi eğitime katılmamışlardır. Bu durum, meslek elemanlarının ölçekleri kullanmadaki yeterlikleri açısından düşündürücüdür. Öğrencilerin tamamı için özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmıştır. Öğrencilerin çoğunun (%94,17) yönlendirilmeleri özel özel eğitim okul ve kurumlarına yapılmıştır. Öğrenci dosyalarının tamamına yakınında, öğrencilerin kültürel ve dil özellikleri, iletişim becerileri, duyusal-motor beceriler ve/veya davranışsal özelliklerde çeşitlilik gösterdiklerine ilişkin bilgiler vardır. Ancak, bu öğrencilerden yalnızca 10'unda ilgili bilgilerin tanılama sürecinde göz önünde bulundurulduğuna ilişkin kanıtlar bulunmaktadır. Bu durum, zihinsel yetersizlik göstermeyen çocukların bu yetersizlikle adlandırılmaları olasılığını arttırmaktadır. Araştırma bulguları bir bütün olarak ele alındığında, zihinsel yetersiz tanısı alan öğrencilerin tanılama süreçlerinde önemli bazı eksikliklerin olduğunu, ilgili yönetmeliklerde belirlenen hususlara yeterince uyulmadığını göstermektedir. Tanılama süreçlerindeki bu eksiklikler, tanılama hizmetlerinin etkililiği yanı sıra kapsamı ya da yaygınlığı konusunda da kuşkulara neden olabilmektedir.