İşitme engelli gençlere uygulanan sözcük dağarcığı geliştirme stratejilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, işitme engelli üniversite öğrencilerinin mesleki eğitimlerindeki sözcük dağarcıklarının gelişimi için kullanılan stratejilerin incelenmesidir. Araştırmanın katılımcıları Anadolu Üniversitesi Engelliler Entegre Yüksekokulu, Grafik Bölümü birinci sınıfına devam eden on işitme engelli üniversite öğrencisi, araştırmacı, meslek dersinden sorumlu öğretim elemanı ve tez danışmanlarıdır. Araştırma ‘Hazırlık Süreci’, ‘Uygulama Süreci’ ve ‘Zenginleştirme Çalışması’ olmak üzere üç süreçte gerçekleştirilmiştir. Hazırlık ve uygulama süreci örgün eğitim, zenginleştirme çalışmasında ise internet üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri videoteyp kayıtları, geçerlik komitesi ses kayıtları ve toplantı tutanakları, ders planları ve yansıtmalı değerlendirmeler, öğrenci ürünlerinden ve sözcük dağarcığı düzeylerini belirleme amaçlı test sonuçlarından oluşmaktadır. Döngüsel olarak toplanan veriler araştırma sürecinde ve sonunda çeşitli analiz teknikleri ile analiz edilmiştir. Veriler tez izleme komitesi tarafından düzenli olarak incelenmiştir. Disiplinlerarası modellerden Paralel Disiplinler Modeli ile gerçekleştirilen eğitim sırasında, işitme engelli öğrencilerin mesleki sözcük dağarcıklarının geliştirilmesine yönelik bir model oluşagelmiştir. Doğrudan ve dolaylı sözcük dağarcığı geliştirme stratejileri, etkili sözcük dağarcığı geliştirmenin temelini oluşturan; yeni öğrenilen sözcüklerin önceki bilgilerle bütünleştirilmesi, sözcüğün anlamlı bağlamlarda yeterli sayıda tekrar edilmesi ve öğrenilen sözcüklerin anlamlı bir şekilde kullanılmasına ortam sağlama özellikleri ile uygulanmıştır. Araştırma bulguları işitme engelli üniversite öğrencilerinin, mesleki sözcüklerin öğretilmesinde meslek ve dil derslerinin birlikte yürütüldüğü disiplinlerarası modelden yarar sağladıklarını göstermektedir. Araştırmada işitme engelli öğrencilerin sözcük dağarcıklarını geliştirmek için soru sorma, boşluk doldurma ve metnin içeriğinden sözcüğün anlamını tahmin etme dolaylı sözcük dağarcığı geliştirme stratejileri kullanılmıştır. Aynı amaçla tanımlama yapma, sözcüğün eş anlamlısını verme, sözcük dağarcığı stratejilerinin doğrudan öğretimi ve grafik düzenleyiciler kullanma doğrudan sözcük dağarcığı geliştirme stratejileri kullanılmıştır. Tanımlama yapma ve soru sorma en fazla kullanılan sözcük dağarcığı geliştirme stratejileri olmuştur. Dersler sırasında doğrudan ve dolaylı sözcük dağarcığı geliştirme stratejileri birlikte uygulanmış ve öğrencilerin mesleki sözcükleri öğrenmelerine yarar sağladığı belirlenmiştir. Araştırmada işitme engelli öğrencilerin örgün eğitimden internet üzerinde gerçekleştirilen eğitime göre daha fazla yarar sağladığı belirlenmiştir.