Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sözel iletişim becerilerini arttırmada işitsel replik ve replik silikleştirme uygulamasının etkililiği

Abstract

Bu araştırmada, işitsel replik ve replik silikleştirme uygulamasının otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylerin sözel iletişim başlatma becerisinin edinimi, genellemesi ve kalıcılığı üzerindeki etkililiği incelenmiştir. Ek olarak araştırmada işitsel replik ve replik silikleştirme uygulaması süresince iletişim genişletme becerisinin ne düzeyde gerçekleştiği incelenmiştir. Ayrıca araştırmaya katılan çocukların anne-babalarının çalışmaya ilişkin görüşleri de değerlendirilmiştir. Araştırmada deneklerin tercih ettikleri oyuncaklar aracılığıyla konuşma ortağı olan anneleriyle ya da babalarıyla sözel olarak etkileşime girmeleri hedeflenmiştir. Bu süreçte öncelikle oyuncaklara monte edilmiş bas konuş cihazlarıyla replikler öğretilmiş ve sonra bu replikler kademeli olarak silikleştirilmiştir. Ayrıca denekler iletişim başlatmalarının karşılığı olarak konuşma ortağından sözel tepkiler almış ve bu sözel tepkilerin karşılığında da denek iletişimi genişletme girişiminde bulunduğunda pekiştirilmiştir. Esas olarak iletişim başlatma becerisi bağımlı değişken olarak ele alınmış olsa da bu uygulamayla iletişim genişletme becerilerine ilişkin de ayrıca veriler toplanmış ve analiz edilmiştir. Araştırmada, yaşları dört ila altı arasında değişen OSB tanılı üç erkek çocuk denek olarak ve çocukların anne-babalarından biri de konuşma ortağı olarak yer almıştır. Araştırmada tek denekli araştırma modellerinden gecikmiş çoklu başlama modeli kullanılmıştır. Araştırmada etkililik için başlama düzeyi, aralıklı yoklama, öğretim, genelleme ve izleme verileri toplanmıştır. Ek olarak sosyal geçerlik ve güvenirlik verileri de toplanmıştır. Araştırmanın sonunda etkililik verileri grafiksel olarak analiz edilirken; deneklerin anne-babalarından toplanan sosyal geçerlik verileri nitel olarak analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, araştırmaya katılan deneklerin işitsel replik ve replik silikleştirme uygulaması ile sözel iletişim başlatma becerisini edindiklerini; farklı ortam ve kişilere genellediklerini göstermiştir. Ayrıca katılımcıların edindikleri beceriyi bir, iki ve dört hafta sonra da korudukları görülmüştür. Araştırmada iletişim genişletme becerisine ilişkin bulgular ise deneklerden birinin iletişim genişletme becerisinin, diğerlerine göre daha fazla düzeyde arttığını göstermiştir. Araştırma sonunda sosyal geçerlik verilerinden elde edilen bulgular da anne-babaların çalışmadaki uygulamayla çocuklarının çevreleriyle etkileşim düzeyinde, göz teması süresinde ve iletişim genişletme becerilerinde artış olduğuna ilişkin olumlu görüşler bildirdiklerini göstermiştir.