1974, 1984, 1994 ve 2004 yıllarında yaygın gazetelerdeki haberlerin söylem yapısının değişimi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, 1970'ten günümüze yaygın gazetelerdeki haberlerin söylem yapısının toplumsal, siyasal ve ekonomik süreçlerle ilişkili olarak nasıl değiştiğini belirlemektir. Giriş bölümünde, çalışmanın problemi, amacı, önemi, varsayım ve sınırlılıklarından bahsedilmiştir. Birinci bölümde tarihsel süreç içinde Türk basınının gelişimi incelenmiştir. Bu bağlamda Osmanlı İmparatorluğu'nda basın başlığı altında Tanzimat Dönemi'nden Kurtuluş Savaşı'na kadar olan dönem; Cumhuriyet Dönemi Türkiyesinde Basın başlığı altında da Atatürk ve İnönü döneminden günümüze kadar olan süreç değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmede basının tarihsel değişim ve gelişimi toplumsal, siyasal ve ekonomik dinamiklerle olan ilişkisi bağlamında incelenmiştir. İkinci bölümde kitle iletişimindeki iki temel kuramdan söz edilmiştir. Liberal ve Eleştirel Medya Yaklaşımlarının haberi nasıl kavradığı üzerinde durulmuştur. Liberal Medya Yaklaşımının haberi kavrayışı üzerinde durulduktan sonra, çalışmanın temel aldığı Eleştirel Medya Yaklaşımının haberi kavrayışı ele alınmış ve alt başlıklarda bu yaklaşımı benimseyen kuramcıların görüşlerinden söz edilmiştir. Üçüncü bölümde çalışmanın çözümlemede temel aldığı yapısalcı yaklaşım açıklanmış. Yapısalcılığın temelleri, habere yaklaşımı ve kuramcıları üzerinde durulmuştur. Ayrıca söylem kavramı tanımlanmış ve söylem kuramları incelenmiştir. Çalışmanın çözümlemeyi amaçladığı haber söyleminin ne olduğu tanımlandıktan sonra literatürdeki haberi söylem olarak inceleyen çalışmalardan söz edilmiştir. Dördüncü bölümde çalışmanın yöntem olarak benimsediği van Dijk'ın Söylem Çözümlemesi modelinden bahsedilmiştir. Çalışmanın evren ve örnekleminin nasıl belirlendiği, hangi gazete, hangi sayfa ve kaç haberin incelendiği açıklanmıştır. Bulgu ve yorumlar kısmında ise çözümleme yöntemi bağlamında haberlerin makro ve mikro yapı özellikleri incelenmiştir. Gazetelerin sayfa tasarımı, haber başlıkları, haber girişleri ve ana olay, haber kaynakları, olay taraflarının değerlendirilmesi, ardalan ve bağlam bilgisi makro yapı başlığı altında incelenmiş, belirlenen onar yıllık süreçlerde haberlerin makro yapısal özelliklerinde nasıl değişimler olduğu ortaya konulmuştur. Mikro yapı başlığı altında ise sentaktik çözümleme, sözcük seçimleri ve retorik çözümleme yapılmıştır. Bu bağlamda haberlerin mikro yapısındaki değişimler belirlenmiştir. Çalışmanın bulguları, ülkenin toplumsal, siyasi ve ekonomik dinamikleri ve basının bu dinamiklerle olan ilişkisi doğrultusunda değerlendirilmiştir.