Liderlik çalışmalarında takipçi (follower) merkezli yaklaşıma ilişkin bir değerlendirme

Abstract

Liderlik çalışmaları üzerine kapsamlı bir literatür bulunmaktadır. Liderlik özellikleri ve davranışları, kimliği, süreçleri, ekolleri, felsefik ve metodolojik sorunlar gibi lider merkezli çerçeveler bu literatürün parçasıdır. Lider merkezli olan literatür kapsamında takipçilerin nasıl konumlandığının tartışılmasına da ihtiyaç duyulmaktadır. Liderlik literatüründe pasif/edilgen unsurlar olarak konumlandırılan takipçiler, kendilerini ve örgüte dair süreçleri belirleyen aktörler olarak literatürde yeterince yer almamaktadırlar. Bu çalışma, liderin etkisinde varlık tesis eden takipçi tanımının dışına çıkarak takipçilik kuramını (followership theory) ele almakta ve takipçilerin liderliğin tesisinde nasıl roller üstlendiklerinin bir değerlendirmesini içermektedir. Araştırmanın amacı liderlik çalışmalarının sosyal ve tarihsel çerçevesini inceleyerek liderlik literatürüne dair epistemik odakların hangi ayrıcalıklı yapılar üzerine inşa edildiğini ve örgütlendiğini tartışmaya açmaktır. Bu tartışmada izlenilen yöntem liderlik literatürünün sosyal ve tarihsel çerçevesini içeren ve liderlik ekollerini ele alan metinler ile takipçilik kuramındaki role dayalı yaklaşım (role-based approach), inşacı yaklaşım (constructionism) ve evrimsel (evolutionary) analiz tartışmalarını içeren kaynakların incelenmesine dayanmaktadır. Bu makalenin literatüre katkısı, liderlik çalışmaları alanında ayrıcalıklı epistemik odakların tartışılmaya açılması ve takipçilere yönelik bir literatürün görünür kılınmasıdır. Sonuç olarak bu çalışmada, liderlik ve takipçilik birbirlerini tamamlayan ve birbirlerinin inşasında belirleyici olan örgüt işlerliğinin iki kurucu unsuru olarak ele alınmaktadır.

There is a diverse literature on leadership studies. Leadership-centered frameworks such as leadership characteristics and behaviors, identity, processes, ecoles, philosophical and methodological problems are part of organizational studies literature. On the other hand, how the followers are positioned within the leader-centered literature also need to be discussed. Followers, who are identified as passive actors in the leadership literature, are not sufficiently involved in the literature as actors determining themselves and the processes related to the organization. Based on the followership theory, this study aims to open a discussion on the limits of leadership studies that position follower under the influence of leader and it includes a discussion about the role of followers in the establishment of leadership. The aim of the research is to portray the social and historical contexts of leadership studies to identify the privileged structures in which epistemicfoci of leadership literature are built and organized. The method used in the article is based on the resources that include the social and historical contexts of leadership and leadership ecoles and the resources on followership theory that examine the role-based approach, constructionist approach and evolutionary approach in followership theory. This article aims to contribute to the leadership literature in terms of problematizing the privileged position of leader and making literature on followers visible. In sum, leaders and followers are considered as two constituent elements of organizations which are also decisive in building each other.