Performans değerleme uygulamaları ve çalışma koşullarının kabin görevlileri emniyetli davranışı üzerindeki etkileri

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'nin çeşitli havayolu işletmelerinde aktif olarak kabin memuru, kabin amiri ve purser olarak görev alan bireylerin performans değerleme uygulamaları, çalışma koşullarına dair algı ve tutumları, uçuş emniyetine yönelik yaklaşımları ve örgütsel adaletin dağıtım boyutu hakkındaki çıkarımları hakkında tespitlerin yapılması ve uçuş emniyetini etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini genel merkezi Türkiye'de bulunan havayolu işletmelerinden kabin memuru, kabin amiri veya purser görevlerini aktif olarak icra eden kabin görevlileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklem hacmi 500 kişi olarak belirlenmiştir. Örneklem hacminin hesaplanması sonucunda elde edilen 500 bireyi belirlemek için öncelikle araştırmanın evreninde yer alan havayolu şirketlerinde görev yapan kabin ekibi personelinin (kabin memuru, kabin amiri, purser) toplam sayıları oranında olacak biçimde tabakalı örneklem seçimi yapılmış ve örneklem grubuna havayolu şirketlerinin evrendeki temsil oranına göre personel örnekleme dahil edilmesine çaba gösterilmiştir. Araştırmada kullanılan ölçekler araştırmacı tarafından gerekli şartlar yerine getirilerek geliştirilmiştir. Araştırmada nicel araştırma yöntemleri dahilinde olan veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizi için SPSS 20 ve AMOS paket programları kullanılmıştır. Araştırmaya katılım gösteren kabin ekibi personeline ait demografik, fiziksel çalışma koşulları ve performans değerlendirme süreçlerine ait özelliklerin dağılımları yüzde ve frekans ile gösterilmiştir. Araştırmada geliştirilen ölçeklerin süreçlerinde güvenirlik analizinden, açımlayıcı faktör analizinden ve doğrulayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır. Geçerliliği ve güvenirliliği sağlanan ölçeklerin katılımcılara uygulanmasının ardından elde edilen verilerin tekrar geçerliliği ve güvenirliği için Cronbach Alpha Güvenirlik katsayısından ve Açımlayıcı Faktör Analizi metodundan faydalanılmıştır. Ölçeklerden elde edilen verilere ait ortalama ve standart sapma değerleri çalışmada belirtilmiştir. Ölçeklerden ve alt boyutlarından alınan puanların kabin ekibi personelinin çeşitli özelliklerine ve niteliklerine göre farklılaşma durumlarının analizinde parametrik testler kullanılmıştır. İki gruba sahip olan cinsiyet, medeni durum vb. değişkenlere göre ölçeklerden ve alt boyutlarından alınan puanların farklılaşma durumları bağımsız örneklemeler için t-testi ile incelenmiştir. Üç ve üçten fazla gruba sahip olan yaş, aylık gelir durumu ve benzeri değişkenlere göre ölçeklerden ve alt boyutlardan alınan puanların farklılaşma durumları tek yönlü varyans analizi ile araştırılmıştır. Araştırmanın modelinin test edilmesinde ise yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde %95 güven aralığı referans alınmıştır. Sonuç olarak; kabin görevlilerinin performans değerleme uygulamaları algılarının uçuş emniyeti tutumları üzerinde örgütsel adalet dağıtım boyutunun dolaylı etkisinin olduğu görülmüştür. Kabin görevlilerinin örgütsel adalet algılarının uçuş emniyeti tutumları üzerindeki etkisi kabul edilmiştir. Kabin görevlilerinin performans değerleme ve fiziki çalışma koşulları uygulamalarının uçuş emniyeti tutumları üzerindeki etkisi reddedilmiştir. Ayrıca, literatüre geçerliliği ve güvenirliği sağlanmış, kabin ekibi personeline uygulanabilecek dört adet ölçek ("Performans Uygulamalarına İlişkin Algı Ölçeği", " Fiziksel Çalışma Koşullarına İlişkin Algı Ölçeği", "Uçuş Emniyeti Tutumu Ölçeği" ve " Örgütsel Adalet Dağıtım Boyutu Algısı Ölçeği") kazandırılmıştır.