Kardeşler aracılığıyla sunulan sosyal öyküler : bir koçluk uygulaması örneği

Abstract

Bu araştırmada, geliştirilen koçluk programı kapsamında normal gelişim gösteren (NGG) kardeşlerin sosyal öyküleri uygulama bilgi ve becerisi kazanmaları ve NGG kardeşler tarafından otizmli kardeşlerine sunulan sosyal öykünün otizmli kardeşlerin hedef sosyal beceriyi öğrenmeleri, uygulama sona erdikten 2 ve 5 hafta sonra korumaları, farklı kişi ve ortama genellemeleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bununla birlikte, araştırmada katılımcıların annelerinin ve NGG kardeşlerinin uygulamanın sosyal geçerliğine ilişkin görüşleri değerlendirilmiştir. Bu araştırma Anadolu Üniversitesi Gelişimsel Destek Birimi'ne devam eden, otizmli olan, yaşları 6-7 arasında değişen üç otizmli katılımcı ve onlardan birinin NGG ablası ve diğer ikisinin NGG ağabeyleriyle gerçekleştirilmiştir. Normal gelişim gösteren katılımcılara sosyal öykülerin ne olduğu ne nasıl sunulduğu bireysel öğretim oturumu düzenlemesiyle bilgi verme, model olma, alıştırma yapma, geri bildirim sunma ve öğretimi planlama akışı içerisinde öğretilmiştir. Bu oturum sonunda NGG kardeşler birer saatte sosyal öykü uygulama bilgi ve becerisini edinmişler; çalışmanın uygulama sürecinde de sosyal öykü uygulamasını güvenilir bir şekilde uygulamayı öğrenmişlerdir. Araştırma tek-denekli araştırma modellerinden yoklama evreli katılımcılar arası çoklu yoklama modeli ile tasarlanmıştır. Bulgular, NGG kardeşlerin sosyal öyküleri koçluk desteği alarak %82-%99 düzeyinde güvenilir olarak uygulama bilgi ve becerisini edindiklerini, edindikleri bu beceriyi araştırma sona erdikten 1 ve 5 hafta sonra da koruduklarını ve aynı sosyal öyküyü farklı ortama genelleyebildiklerini göstermektedir. Sosyal öykü uygulama becerisi edinen NGG kardeşler tarafından sunulan öğretim sonrasında ise otizmli kardeşlerin "Yardım edebilir miyim?" diyerek yardım teklifinde bulunma becerisini edindikleri, farklı ortam ve kişilere genelledikleri görülmüştür. Katılımcıların annelerinden ve NGG kardeşlerden öznel değerlendirme yoluyla alınan sosyal geçerlik verileri katılımcıların annelerinin ve NGG kardeşlerin hedef beceriye, sosyal öykü uygulamasına ve araştırmanın sonuçlarına ilişkin görüşlerinin genel itibariyle olumlu olduğunu göstermektedir. Araştırma NGG gösteren kardeşlerin otizmli kardeşler için birer öğretici olarak yetiştirilerek ev ortamlarının da etkili birer öğretim ortamlarına dönüştürülebileceğini göstermesi ve sosyal beceri öğretimine gereken önemin verilmediği okul müfredatlarındaki açığın ev ortamlarında kapatılmaya çalışılması açısından uygulamadaki önemli bir gereksinimin karşılanmasına olanak vermiş olacağı düşünülmektedir. Kısaca; bu çalışmanın yukarıda sıralanan özellikleri sayesinde öncelikli olarak otizmli kardeşi olan NGG gösteren kardeşlere ve onların ailelerine, otizmli çocuklarla çalışan öğretmenlere, uzmanlara, uygulamacılara, psikologlara ve özel eğitim ve etkili uygulamalar alanyazınına katkıda bulunacağı ve yol gösterici olacağı; sıralanan konularda ulusal ve uluslararası alanyazını zenginleştireceği düşünülmektedir.