Türkiye'deki özel havayolu işletmelerinin rekabet stratejileri üzerine bir araştırma

Abstract

Havacılık sektörü, ülkenin ekonomik (dış ticaret, yurt dışı gelir, vb.) açıdan yaşamsal ve özellikle turizm açısından en stratejik sektörlerinden biridir; dolayısıyla sektörün rekabetçi olması ve hem iç hem de küresel pazarda rekabetçi kalabilmesi kritik bir önem arz etmektedir. Buna rağmen, Türk havayolu işletmelerinin ulusal ve uluslararası rekabetle nasıl başa çıktığı ve rekabet stratejilerini nasıl belirlediği konusu bir belirsizlik taşımakta olup sektörel ya da akademik bağlamda yeterince ele alınmamıştır. Ayrıca bu konuda kapsamlı ve net bir alanyazın mevcut değildir. Bu çalışmada, Türkiye’de yolcu taşımacılığı yapmakta olan havayollarının rekabet stratejileri ve tipolojileri araştırılmış, rekabet stratejilerinin stratejik planlama sürecinde nasıl belirlendiği ve nihayetinde Türkiye’deki havayolu yolcu taşımacılığı sektörünün mevcut durumu ve rekabet yapısı ortaya konulmuştur. Bu araştırma çerçevesinde Türkiye bağlamında yolcu taşımacılığı yapan, tüm evreni içeren tarifeli ve charter uçuş yapan havayolları örnekleme dâhil edilmiş, bayrak taşıyıcı havayolu araştırmanın kapsamının dışında bırakılmıştır. Araştırmada veriler, havayollarının üst düzey yöneticileri ile yapılandırılmış ve yarı yapılandırılmış soruları içeren görüşmeler yapılmak suretiyle nitel araştırma kapsamında toplanmıştır. Havayollarının genel tanıtımı ve bazı karşılaştırmalar için kullanılan ikincil veriler, havayolu işletmelerinin internet sitelerinden elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda toplam 5 tarifeli ve 3 charter havayolunun Porter’ın Jenerik Rekabet Stratejileri’nin tümüne yer verdikleri fakat bunların içerisinde maliyet liderliğinin öncelikli uygulandığı ve Miles ve Snow’un Rekabet Tipolojisinden ise yolcu taşımacılığı sektöründeki taşıyıcıların genel olarak Analizci-Savunmacı bir rekabet anlayışı içerisinde olduğu sonucuna varılmıştır.