Türkiye'de medreseler, seydalık ve meşruiyet arayışları

Abstract

Bu çalışma, tarihsel süreç içerisinde uyguladığı farklı stratejiler ile günümüzde halen varlığını sürdüren Osmanlı klasik eğitim sisteminin devamı olan medrese eğitimini ve kendisini bu kurum üzerinden inşa eden dini bir aktör olarak 'seyda'nın sosyal ve siyasal alandaki meşruiyet arayışlarına yoğunlaşmaktadır. Yorumsamacı paradigma, nitel araştırma ve bunların mümkün kıldığı etnografik bir çalışma ile örneklem grubunun gündelik hayatı, kurum kültürleri ile sosyal ve siyasal alanda deneyimledikleri sürece odaklanılmıştır. Bu bağlamda kullanılan kartopu örneklem tekniği ile toplamda 30 seyda ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Medrese eğitim sisteminin Cumhuriyet dönemindeki gelişmelere bağlı olarak yasal bir zeminden mahrum kalmasından sonra, süreç içerisinde müderrisi ve baş aktörü olan seyda ile bütünleştiği ve seydanın dahi bu kurumu kendisine ait özel bir eğitim kurumu olarak algıladığı gözlenmiştir. Bu durumda seydalar sosyal ve kültürel sermayelerinin kaynağı olan medreseler için modern bir araç olarak sivil toplum kuruluşu bünyesinde örgütlendikleri ve bunun üzerinden hem kendilerini hem de İslami referanslar ile donattıkları medreseleri görünür kılmaya ve meşrulaştırmaya çalışmaktadırlar. Seydalar, İslami ilimlerin Arapça ile özdeşleştirildiği bu medreselerdeki eğitimi yeterli görüp resmi eğitimi seküler ve yetersiz görmelerine rağmen son zamanlarda modern zamanın bir gereği olarak bu eğitime dâhil oldukları görülmektedir. Ayrıca bulundukları yerlerde önemli bir temsil gücüne, prestije ve bazen de geleneksel bir otoriteye sahip olan seydalar yurt içinde kendilerine bağlı yeni medreseler açmakta, yurtdışında ise özellikle tasavvuf kanalıyla önemli ilişkiler geliştirmektedirler.