Ütopya, kriz ve umut mekanları : geç kapitalizmde gelecek tahayyüllerine yönelik mekansal açılımlar

Abstract

Günümüzde hâkim olan iki tür toplumsal gelecek tahayyülüyle karşılaşırız: İlki, totaliter rejim beklentisine dönük kuşkular ve ikincisi teknolojik tahakkümün hızı ile pekişen kapitalist gerçekliğin yarattığı toplumsal düzen ufkudur. Bu iki tür geleceğin de toplum üzerinde çeşitli türden karşılıklara sahip olduğu gözlenir. Ütopyacı düşünce kapasitesinin olanakları ise bu noktada vurgulanmalıdır. Burada ütopyacı düşünceden kasıt, doktriner unsurlara dayalı toplumsal bir düzen arayışı olarak anlaşılmamalı, daha ziyade, tarihsel sürekliliğimize dönük toplumsal eleştiri niteliği olarak görülmelidir. Gelecek ufkunun kaygı verici görüldüğü ütopyacı düşünce krizinin bu anında, özgürleşmedeki rolüyle tartışmaya açılan mekânsal pratikler, toplumsal geleceği şekillendirme gücünü yakalayan çoğulcu imkânlar olarak öne çıkar. Bu çalışmanın odak noktası, ütopyacı düşüncenin tarihsel süreçteki biçimsel dönüşümlerini incelemektir. Bu yolla tezin sonucu, ütopyacı düşüncenin sosyo-politik analizinden yola çıkarak ütopyanın krizinin “heterotopik mekânlar” aracılığıyla aşılabileceğine yönelik bir tartışma ortaya koyar.