Kutadgu Bilig'de addan türemiş eylemlerin sözcüksel görünüşlerinin incelenmesi

Abstract

Bu yüksek lisans tezinde tarihi Türkçedeki addan türemiş eylemlerin sözcüksel görünüşleri eşzamanlı bir yöntemle incelenmeye çalışılmıştır. Bu eşzamanlı betimleme için 11. yüzyıl metni olan Kutadgu Bilig metni, zengin bir sözcüksel ve dilbilgisel kaynak olduğu ve yabancı dil etkilerinin az olduğu bir döneme ait olduğu için seçilmiştir. KB'nin yazıldığı dönemin addan eylem türeten biçimleri belirlenmiş ve bu biçimlerle türetilmiş eylemler ile eylemlerin geçtiği beyitler fişlenmiş ve görünüş sınıfları tespit edilmiştir. Çalışmaya türetken olmayan biçimler dâhil edilmemiştir. Sonuç olarak bu eserdeki addan eylem türetim biçimlerinin her bir sınıflandırmaya ait görünüşleri türetebildikleri tespit edilmiş, saptanan 195 addan türemiş eylemin45''nin edim, 27'sinin tamamlama, 33'ünün durum, 82'sinin erişme ve 8'nin bir anlık edim eylemler olduğu görülmüştür. Yani KB'de kullanılmış olan addan eylem türetim biçimlerinin daha çok erişme görünüşü türettikleri görülmüştür. Ayrıca bazı biçimbirimlerin her tür görünüşü türetebildikleri, bazı biçimlerin ise sadece tek bir görünüş türettikleri tespit edilmiştir.