Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretimine ilişkin anne-babaların, öğretmenlerin ve öğretim üyelerinin görüş ve önerileri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Eskişehir il sınırı içindeki Eskişehir Yardım Sevenler Derneği Özel Eğitim Uygulama Merkezi ve Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü'nden eğitim alan otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların anne-babalarının, öğretmenlerinin ve Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Davranış Analizi Anabilim Dalı Otizmde Uygulamalı Davranış Analizi Yüksek Lisans programında ders okutan öğretim üyelerinin otizm spektrum bozukluğu olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretimine ilişkin görüş ve önerilerini belirlemektir. Araştırmada betimsel araştırma modeli kullanılmış olup veriler yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Anne-babalar için 10, öğretmenler için 12 ve öğretim üyeleri için sekiz sorudan oluşan görüşme formları araştırmacı tarafından geliştirilmiş ve uzman görüşü alınarak son şekli verilmiştir. Araştırmanın uygulama sürecinden önce pilot görüşmeler düzenlenerek görüşme sorularının anlaşılırlığı ve araştırmacının deneyim kazanması sağlanmıştır. Araştırmaya 11 anne-baba, 16 öğretmen ve 11 öğretim üyesi katılmıştır. Her bir katılımcı ile belirlenen ilkeler doğrultusunda görüşmeler kayıt altına alınarak düzenlenmiş ve elde edilen verilerin dökümleri yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Araştırmanın inandırıcılık ve güvenirlik çalışmaları alandan iki uzman tarafından tamamlanmıştır. Bulgular araştırmaya katılan anne-baba, öğretmen ve öğretim üyelerinin tamamının OSB olan bireylere güvenlik becerisinin öğretilmesini gerek çocuğun sağlık ve güvenliği gerekse ailenin yaşam kalitesi açısından gerekli ve önemli gördüklerini ve mutlaka eğitim planlarında bu becerilerin öğretimine yer verilmesi gerektiğini düşündüklerini göstermektedir. Bulgular güvenlik becerilerinin öğretiminin gerekliliğini vurgulamasına rağmen, anne-babaların ve öğretmenlerin çoğunluğunun güvenlik becerisi öğretimi yapmadığı, bir kısmının ise sistematik biçimde çalışmaksızın günlük rutinler sırasındaki fırsatları değerlendirdiği ortaya koymaktadır. Anne-babaların ve öğretmenlerin çoğunluğunun güvenlik becerilerinin öğretimi konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıkları da elde edilen bulgular arasındadır. Öğretim üyeleri OSB olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretiminin etkililiği kanıtlanmış yöntemlerle sistematik olarak öğretilmesi ve öğretilen güvenlik becerilerinin mutlaka doğal ortamda genellemesinin yapılması gerektiğine ilişkin görüşlerini belirtmişlerdir. Ayrıca öğretim üyelerinin zihin engelliler öğretmenliği lisans programında güvenlik becerilerinin öğretimine ilişkin ders, konu ve uygulamaların daha fazla olması gerektiğine ilişkin görüşleri de elde edilen bulgular arasındadır. Araştırmada elde edilen bulgular ışığında OSB olan bireylere güvenlik becerilerinin öğretimi konusunda alanyazına ve uygulamaya katkı ve öneriler sunulmuştur.