Eğitsel hiper ortamlarda metaforik arayüzlerin bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının gezinim performansına etkileri

Abstract

Hiper ortamların öğrenen kontrollü yapısı öğretim için sağladığı en önemli üstünlüklerden biri olarak görülmektedir. Ancak hiper ortamların öğrenenlere sunduğu bu esneklik beraberinde kaybolma, aşırı bilişsel yüklenme, dikkat bölünmesi ve zaman kaybı gibi gezinim problemlerini de ortaya çıkarmıştır. Bu noktada öğrenenlerin bu problemlerle başa çıkabilmesi için yeni ve karmaşık bir kavram, sistem veya modelin anlaşılmasında ipuçları sağlayabilen yapılar olarak metaforlardan oluşturulan metaforik arayüzlerden yararlanılabileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda araştırmada, metaforik arayüzlerin Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının eğitsel hiper ortamlardaki gezinim performansına etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nitel ve nicel verilerin bir arada toplandığı bu araştırma karma yöntem araştırması olarak desenlenmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda fenomenoloji nicel boyutunda ise gerçek deneme modellerinden son-test kontrol gruplu modelden yararlanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını 2011-2012 öğretim yılının bahar döneminde Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknoloji Eğitimi Bölümü 2. ve 4. sınıfta öğrenim gören 76 Bilişim Teknolojileri öğretmen adayı oluşturmaktadır. Verilerinin toplanmasında araştırma kapsamında geliştirilen ve iç tutarlılık katsayısı ?=.90 olan Hiper Ortamlarda Gezinim Performansı Ölçeğiyle birlikte gözlem ve odak grup görüşmesinden yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan nicel verilerin analizinde bağımsız iki örneklem t-testi, tek yönlü ANOVA ve iki yönlü ANOVA testleriyle birlikte yüzde (%), ortalama (X), frekans (f) gibi betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Elde edilen nitel verilerin analizinde ise betimsel içerik analizi ve tematikanalizden yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizi sonucunda, metaforik arayüzlerin Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının gezinim performansı üzerinde “yüksek” düzeyde anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür (?2=.16). Metaforik arayüze sahip eğitsel hiper ortamlarda verilen görevleri yerine getiren 2. ve 4. sınıf Bilişim Teknolojileri öğretmen adayları metaforik olmayan arayüzde verilen görevleri yerine getiren öğretmen adaylarından daha yüksek gezinim performansı göstermişlerdir. Cinsiyet, internet kullanım sıklığı ve internet kullanım yeterliği gibi bağımsız değişkenlerin ise Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının eğitsel hiper ortamlardaki gezinim performansı üzerinde yeterli etkiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Bununla birlikte 2. sınıf Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının ortama ilişkin daha az hareket ve davranışlarda bulunup gezinim yollarını kısa tutarak zayıf gezinim stilini yansıttıkları, 4. sınıf Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının ise daha uzun sürede ve ortama ilişkin daha fazla hareket ve davranışlarda bulunarak yorucu gezinim stilini yansıttıkları belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen diğer bir sonuca göre eğitsel hiper ortamlarda gezinim performansının Bilişim Teknolojileri öğretmen adayları tarafından gezinilen ortamın tasarımı, içerik yapısı, niteliği ve güvenirliğinden etkilenen; hız, doğruluk, çaba, motivasyon ve memnuniyet değişkenlerinin bir bütünü olarak algılandığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının sıklıkla kullandıkları eğitsel hiper ortamlarda ortamın karmaşıklığı ve yönlendirme eksikliğinden dolayı aşırı bilişsel yüklenme ve kaybolma problemleriyle karşılaştıkları sonucuna varılmıştır. Karşılaşılan bu durumun ise Bilişim Teknolojileri öğretmen adaylarının istenilen bilgiye ulaşmaktan vazgeçmesiyle sonuçlanabildiği görülmüştür. Araştırmadan elde edilen sonuçlara dayalı olarak uygulamaya ve gelecekte yapılabilecek araştırmalara yönelik öneriler sunulmuştur.