Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü

Abstract

Günümüz bilgi toplumu sürekli düşünen, düşüncelerini başkalarıyla paylaşan, bunları en uygun bir şekilde yaşama geçiren ve böylece hem bireysel hem de toplumsal gelişimi sağlayacak bireylerin yetiştirilmesini ister. Bu niteliklere sahip bireylerin yetiştirilebilmesi, onlara çeşitli düşünme becerilerinin, özellikle de eleştirel düşünme becerilerinin kazandınlmasıyla olanaklıdır. Bu nedenle düşünebilen bireylerin yetiştirilmesi tüm ülkelerde eğitim sistemlerinin öncelikli amaçları arasında yer alır. Bireylere eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılmasında en önemli görev öğretmenlere düşmektedir. Ancak öğretmenlerin eleştirel düşünebilen bireyler yetiştirebilmeleri için, öncelikle kendilerinin bu becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Bu nedenle öğretmen adaylarına, öğretmenlik eğitimi sırasında verilen eğitimden başlanarak, hizmetiçinde de eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılması önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bu gücü oluşturan düşünme becerilerindeki düzeylerinin ve eleştirel düşünmeyi etkileyen etmenlerin belirlenmesidir. Araştırma, 2000-2001 öğretim yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesinin 5 bölümündeki 11 öğretmenlik eğitimi programının birinci, ikinci ve üçüncü sınıflarında öğrenim gören 1047 öğrenciden elde edilen verilerle gerçekleştirilmiştir. Tarama modelindeki bu araştırmanın verileri, öğretmen adaylarının kimi kişisel özelliklerinin belirlenmesi için bir "Kişisel Bilgi Fonnu" ve Watson-Glaser tarafından hazırlanmış olan "Watson-Glaser Eleştirel Akıl Yürütme Gücü Ölçeği" aracılığıyla toplanmıştır. Toplam 11 sorudan oluşan kişisel bilgi formunda öğretmen adaylarının kimi kişisel özellikleri, çıkarsama, varsayımların farkına varma, tümdengelim, yorumlama ve karşı görüşlerin değerlendirilmesi olmak üzere eleştirel düşünme becerileri olarak kabul edilen beş alt testten ve toplam 100 maddeden oluşan "Watson-Glasser Eleştirel Akıl Yüriitme Gücü Ölçeği" ile de eleştirel düşünme güçleri belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) for Windows 7.5 programı kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde istatistiksel teknik olarak ikili küme karşılaştırmasında Bağımsız Gruplar Arası "t" Testinden (Tek Ömeklem "t" testi) ikiden çok küme karşılaştırmalarında ise, Tek Yönlü Varyans Çözümlemesinden (ONE WAY ANOVA) yararlanılmıştır. Uygulanan varyans çözümlemesi sonucunda elde edilen "F" test istatistiğinin anlamlı bulunması durumunda farklılığın hangi gruptan kaynaklandığını belirlemek amacıyla Tukey HSD (Tukey's Honestly Significant Difference Test) ve LSD çoklu karşılaştırma testi uygulanmıştır. Araştırma sonunda, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bu gücü oluşturan bütün düşünme becerilerindeki düzeylerinin orta düzeyde olduğu; ayrıca yaşın, bitirilen ortaöğretim kurumunun, üniversiteye giriş puan düzeyi ve türünün, öğrenim görülen programın, ailenin eğitim ve gelir düzeylerinin ve son olarak kendilerini geliştirme amacıyla yapmış oldukları etkinliklerin onların eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bazı düşünme becerilerindeki düzeylerini etkilediği saptanmıştır.