Etnografik bakış açısıyla kırsal kesimde okulöncesi fen eğitimine yönelik bir durum çalışması

Abstract

Okulöncesi eğitim programları incelendiğinde, çocukların çok yönlü gelişimlerini sağlamak için serbest zaman, Türkçe dil, matematik, fen, müzik, sanat, oyun, drama ve areket gibi değişik etkinliklere yer verildiği görülmektedir. Okulöncesi fen eğitiminde amaç, çocuğun inceleme, araştırma, keşfetme, sınıflama ve gözlem yapma gibi bilimsel süreç becerilerini geliştirmek için uygun ortamlar hazırlamaktır. Fen eğitimi, çocuğun çevresindeki nesneleri ve olayları denetleyerek problem çözme becerisini kazandırmayı hedeflemektedir. Bu araştırmanın amacı, kırsal kesimde okulöncesi dönemde fen eğitiminin niteliğinin, okulöncesi eğitim kurumlarının ve bu kurumlara devam eden çocukların içinde yaşadıkları toplumun kültürel yapısıyla etkileşimde bulundukları göz önünde bulundurularak betimlenmesi olarak belirlenmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden etnografik araştırma deseni ile durum çalışmasının sentezi olarak görülebilecek etnografik durum çalışmasından yararlanılmıştır. Araştırmaya, 2008-2009 öğretim yılı bahar döneminde Eskişehir ili Tepebaşı ilçesine bağlı iki farklı köyde 17 anasınıfı çocuğu, anasınıfı çocuklarının anneleri, anasınıfı öğretmenleri, köylerin eski/yeni muhtarları ve okul müdürleri olmak üzere toplam 30 kişi katılmıştır. Araştırmada katılımcı gözlem, yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmada veri toplamak için “Öğrenci Görüşme Formu”, “Öğretmen Görüşme Formu”, “Veli Görüşme Formu”, “Oyun Gözlem Formu”, “Öğrenci Sistematik Gözlem Formu”, “Anekdot Kayıt Formu”, “Video Kayıtları” ve “Araştırmacı Günlüğü” kullanılmıştır. Araştırma verileri betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş ve araştırma soruları doğrultusunda elde edilen bulgular tanımlanarak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda, veri toplanan bir köyde anasınıfında fen köşesinin bulunmadığı ve birkaç çalışma dışında sınıfta fen etkinliği yapılmadığı ortaya çıkmıştır. Diğer köy anasınıfında ise fen köşesinin bulunduğuve fen etkinliklerinin farklı yöntem ve teknikler kullanılarak gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Fen etkinlikleri düzenleyen anasınıfı öğretmeninin sınıf yönetimi konusunda yeterli becerilere sahip olmadığı ve etkinliklerin zaman zaman aksayarak verimin azaldığı tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda genel olarak köylerde annelerin fen ve fen eğitimi konusunda neredeyse hiç bilgiye sahip olmadıkları ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda, her iki köyde ailelerin çoğunluğunun çocuklarına karşıaşırı koruyucu tutum içinde oldukları, çocuklarına evde yeterli eğitim desteği sağlayamadıkları ve eğitimi evde devam ettirmeye yönelik okulaile işbirliğinin zayıf olduğu belirlenmiştir. Araştırmada, her iki köy anasınıfı öğretmeni kırsal kesimle bağlarının olduğunu ve köyde öğretmenlik yaptıkları süreçte bu durumun olumlu yansımalarının olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmada öğretmenlerin okul-aile işbirliğini artırmak konusunda yeterince girişimde bulunmadıkları ve kabullenici bir tutum sergiledikleri tespit edilmiştir. Kırsal kesimde okulöncesi dönem çocuklarına zengin uyaranlar içeren eğitim ortamları yaratılması ve okulöncesi fen eğitiminde kırsal kesim çocuklarının etkinliklere katılım düzeylerini artırmak amacıyla farklı yöntem veteknikler kullanılarak etkinliklerin zenginleştirilmesi gerekmektedir. Kırsal kesimde görev yapan öğretmenlerin hizmet içi eğitim kursları yoluyla kırsala özgü olan zenginlikler, çocukların eğitimleri sırasında kullanılabilecek fırsatlar ve kırsal kesimde karşılaşabilecekleri sorunlar konusunda farkındalık kazanmaları sağlanmalıdır. Ayrıca kırsal kesimde okulöncesi eğitimin önemi ve fen eğitimi konularında aileleri bilinçlendirmek, okul-aile işbirliğini güçlendirmek için aile eğitim programlarının yaygınlaştırılması gerekmektedir.