Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi bağlamında küresel eğitime ilişkin görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersi bağlamında küresel eğitime ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden olgubilim deseni ile hareket edilmiştir. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme ve doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşmeler üç görüşme modeline dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmada görüşmeye dayalı olarak elde edilen veriler, Eskişehir il merkezinde bulunan altı ilköğretim okulundan toplam on iki sınıf öğretmeniyle yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Dokümanlara dayalı olarak elde edilen veriler ise görüşme yapılan sınıf öğretmenlerinin sınıflarındaki öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersi kapsamında yapmış oldukları ödevlerden elde edilmiştir. Dokümanlar kapsamında ise 105 ödev incelenmiştir. Araştırma verileri içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır: Öğretmenlerin küreselleşme ile küresel eğitimi aynı kavram olarak gördükleri belirlenmiştir. Küresel eğitim dünya tarihi ve kültürünü aktarmak; küresel olaylar hakkında öğrencileri bilgilendirmek; eğitimde teknoloji kullanımını artırmak; bilgi ve kültürün karşılıklı paylaşımını artırmak; bireysel farklılıkları dikkate almak; karşılıklı etkileşimin bilincinde öğrenciler yetiştirmek gibi anlamlara gelmektedir. Sosyal Bilgiler dersinde çoklu bakış açısı ile ilişkili olarak "bireyin öznelliği, baskın kültürü benimseme, farklılıklara saygı" gibi konulara değinildiği görülmüştür. Ancak öğrenci ödevlerinde yalnızca bir ödevde kimlik ve birey tanımlamaları kapsamında çoklu bakış açısına değinildiği; bunun dışında öğrenci dokümanlarının çoklu bakış açısı ile ilişkili olmadığı görülmüştür. Sosyal Bilgiler dersinin kültür aktarımı işlevinin ve öğretmenlerin kültüre ilişkin yaklaşımlarının olumlu olduğu görülmüştür. Küresel eğitim bağlamında farklı kültürleri tanıma ve saygı duyma ile ilgili ele alınan konularıniçerik bakımından yüzeysel kaldığı belirlenmiştir. Ayrıca, 23 Nisan kapsamında gerçekleştirilen etkinliklerin farklı kültürleri tanıma ve farklı kültürlerle etkileşim bağlamında önemli bir işlevi yerine getirebileceği görülmüştür. Bununla birlikte kültürel öğeleri tanıma kapsamında öğrenciler tarafından hazırlanan ödevlerin çoğunlukla Anadolu kültürüne özellikle de Eskişehir kültürüne yönelik olduğu; ülkemizdeki kültürel farklılıklar ve dünyadaki farklı kültürel öğelerin üzerinde çok fazla durulmadığı saptanmıştır. Sosyal Bilgiler dersinde küresel olaylara sıkça yer verilmediği; ancak yeri geldikçe öğretmenlerin yurtdışında yaşanan sorun ve gelişmelere değindikleri görülmüştür. Bununla birlikte küresel olaylar bağlamında çevre sorunlarına yer verildiği ve Kızılay, AKUT gibi STK'ların yaşanan doğal afet ve felaketlerdeki işlevine değinildiği de belirlenmiştir. Ayrıca, öğrencilerin dünyada yaşanan sorun ve gelişmeleri daha çok medya yoluyla öğrendikleri; derslerde yalnızca güncel olaylar bağlamında yeri geldikçe değinildiği; ancak programın küresel olaylar bağlamında öğrenci düzeyi göz önünde bulundurulduğunda öğretmenlerce yeterli kabul edildiği saptanmıştır. Sosyal Bilgiler dersi kapsamında yapılan ödevlerin küresel eğitiminküresel olaylar ve sorunlar bilgisi ile ilişkilendirildiğinde oldukça yüzeysel kaldığı, küresel olaylar ve sorunların bütüncül ve küresel bir bakış açısıyla verilemediği aynı zamanda dünyada yaşanan olaylar ve sorunların doğal afetler ve felaketlerlesınırlı kaldığı görülmüştür. Sosyal Bilgiler dersinde küresel bağlantılarla ilişkili olarak ülkeler ve toplumlar arası karşılıklı bağlantılara çok fazla yer verilmediği belirlenmiştir. Bu bağlamda küresel eğitimin karşılıklı bağlantılar bilgisi öngörüsünün Sosyal Bilgiler dersi kapsamında öğrencilere kazandırılamadığı; ithalat-ihracat ilişkilerinin karşılıklı bağlantılar bilgisi bakımından yetersiz kaldığı saptanmıştır. Küresel bağlantılarla ilişkilendirilen ödevlerin ise STK'ların uluslararası boyuttaki etkisi, ülkelerin dünya çapındaki kurum ve kuruluşlara üyeliği biçiminde olduğu görülmüştür. Farklı ülkeleri tanımaya yönelik öğrenci çalışmalarının öğretmen tarafından doğru kaynaklara yönlendirildiği takdirde olumlu katkılar getirebileceği; aksi takdirde ülkelerin demografik bilgilerinin öğrenilmesinin küresel eğitimin kapsamı ve öğrenci açısından yeterli olmayacağı sonucuna ulaşılmıştır.