Lirik resim ve sanatçıları

Abstract

20. yüzyıl başlarından itibaren ekonomik-politik yapılaşmanın getirdiği değişim, toplumların tüm değerler sistemini altüst etmesiyle beraber kültür ve sanat yaşamında yeni oluşumlara neden olmuştur. Bu araştırmada ; Avrupa ve Türk resminde bu değişme paralel olarak, soyut sanat akımlarında yer alan sanatçılar ve oluşum sürecinde ortaya çıkan lirik dilde ürün veren sanatçılar incelenmiştir. Soyut sanatın ortaya çıkışı tüm ayrıntılarıyla açıklanamaz belki ama Picasso ile Braque'ın 1909-1911 yıllarında yaptıkları resimlerde betimlemeye karşı soyutlama sorunu ilk olarak ortaya çıkmıştır. Delaunay, çözümsel kübizmin esnek geometrisinden aldığı öğelerle resimlerine belirgin bir güç, gerilim kazandırmıştır. Geometrik renk lekeleriyle oluşan belli incelikte lirik kompozisyonları 1912 yıllarına rastlar. 1912-1913'te şiirsel havayı geliştirir. Anlatımını, konusu belli olmayan renk ve eğri biçimlerle sağlar öyle ki, bunlara renk ve biçimlerin çağrıştırdıklarından başka temaları olmayan soyut resimler denebilir. Kandisky ile ana yönünü bulan soyut sanat, ''yeni bir sanat ilkesinden yola çıkar.'' Bu ilke, sanatı artık doğanın ve nesnenin bir anlatımı olarak göstermez ; doğanın sanatı bozduğuna inanır. Sanat giderek doğa ile ilgisini azaltarak, doğanın bir deformasyonu olur. Sanat yapıtı doğa ile ilgisi olmayan figür dışı (non-figüratif) bir düzen olarak anlaşılır. Soyut sanatın nesnesi, renk ve çizgilerin matematik düzenidir. İki ana non-figüratif oluşur : 1. Salt geometrik ve konstrüktif bir resim anlayışı 2. Yalnızca renk ve biçim ilgilerine dayalı bir resim anlayışı. Türk resim sanatındaki soyut gelişimler, geometrik non-figüratif çerçevede olmuştur. 1926-1930 yılları arası Avrupa'da eğitim gören sanatçılar yapıtlarında doğa biçimini koruyarak renkle ilgili bağımsızlıklarını vurgulamışlardır. Renk soyutlamasının anlaşılmasındaki gecikme, lirik nonfigüratif anlayışını gecikmesine neden olmuştur. Türkiye'de soyut grafik sınıflama şöyledir ; 1. Geometrik soyutlamalar, 2. Lirik soyutlamalar, 3. Geometrik non-figuratifler, 4. Lirik non-figüratifler. Resimsel lirizm, çağımız sanatçısının iç dünyasındanki fırtınaların, bir çeşit yazısal boya tuşlarıyla anlatımıdır. Lirik soyutlama eğiliminde olan sanatçılarımız, geometrik non-figüratif resimlerde bilincine varılan, modlesiz, oylumlu biçimi yapıtlarında sürdürür.