High school students' critical reading levels and the relationship between critical reading level and critical thinking dispositions and reading frequency

Abstract

Yaşadığımız yüzyıl “bilgi çağı” adı ile anılmaktadır. Bu adı almasının en önemli sebebi ise her saniye gelişen ve değişen bilgi yoğunluğudur. Bu yoğunluk insanları maruz kaldkıları bilgiyi eleştirel düşünmeyle ayıklamaya itmektedir. Bu gereksinimle beraber “Eleştirel düşünme” kavramı hayatın birçok alanında olduğu gibi eğitim alanında da tekrarlanan ve vurgulanan kavramlardan biri haline gelmiştir. “Eleştirel düşünme” kavramı ile birlikte “eleştirel okuma” kavramı da birçok ülkenin eğitim- öğretim programlarında yer almıştır. Türk eğitim sistemimizin neredeyse bütün kademelerinin çoğu ders müfredatında eleştirel okumayı destekleyecek yönergelere, ders kitaplarında da eleştirel okumayı geliştirecek etkinliklere rastlanmaktadır. Liselerde İngilizce dersi eleştirel okumanın hem müfredat hem de ders kitapları ile teşvik edildiği derstir. Peki, öğrencilerimiz eleştirel okuma becerisini kazanabilmişler midir? Bu çalışmanın amacı lise öğrencilerinin eleştirel okuma düzeylerine ilişkin bir sonuca varmak ve eleştirel okuma seviyeleri ile eleştirel düşünme eğilimleri ve okuma alışkanlıkları arasında anlamlı bir ilişkinin var olup olmadığını bulmaktır. 2008-2009 öğretim yılının bahar döneminde yapılan bu çalışmaya Bilecik Osmaneli 75.Yıl Anadolu Lisesinde öğrenim gören 147 öğrenci katılmıştır. Veriler iki ölçek aracılığı ile toplanmıştır. Ölçeklerden biri Eleştirel Okuma Beceri Ölçeği, diğeri California Eleştirel Düşünme Eğilimleri Ölçeğidir. Eleştirel okuma beceri ölçeğinden elde edilen verilerin analizinde öğrencilerin eleştirel okuma seviyelerini belirlemek için aritmetik ortalama ve standart sapma hesaplanmıştır. Hesaplanan aritmetik ortalama K-means kümeleme tekniği ile düşük, orta ve yüksek olarak üç seviyeye ayrılmıştır. Bu hesaplamalayla birlikte sınıfların ( 9, 10, 11.) eleştirel okuma becerileri arasında bir farklılık olup olmadığını bulmak için tek- yönlü Varyans (one- way ANOVA) analizi ve LSD testi yapılmıştır. Öğrencilerin eleştirel okuma seviyeleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasında bir ilişkinin var olup olmadığını bulmak için eleştirel okuma ölçeğinden elde edilen veriler ile eleştirel düşünme eğilimleri ölçeğinden elde edilen veriler korelasyon analizi yöntemi ile karşılaştırılmıştır (Pearson correlation). Öğrencilerin eleştirel okuma seviyeleri ile okuma sıklığı arasında bir ilişkinin var olup olmadığını bulmak için ki-kare değeri (chi-square value) hesaplanmıştır. Çalışmanın sonuçları öğrencilerin %32.4’ünün düşük seviyede, %46.2’sinin orta seviyede, 21.4’ünün yüksek seviyede olduğunu göstermiştir. Görüldüğü gibi öğrencilerin çoğunluğunun eleştirel okuma becerileri orta seviyededir. Eleştirel okuma becerileri için sınıflar arasındaki farklılığa bakıldığında 9. sınıflar ile 11. sınıflar arasında 9. sınıfların lehine bir sonuç bulunmuştur. Öğrencilerin eleştirel okuma seviyeleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki için olumlu yönde doğrusal bir ilişkinin olduğu fakat bu ilişkinin anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Öğrencilerin eleştirel okuma seviyeleri ile okuma sıklıkları arasında bir ilişki bulunmamıştır. Bu çalışmanın sonuçları, eleştirel düşünme eğilimlerinin eleştirel okumanın gelişimi için tetikleyici bir etki olduğunu ortaya çıkarmıştır. Fakat, okuma sıklığının eleştirel düşünmeyi etkilediği söylenemez.