Türkiye'de seçkinlerin dönüşümü : 1960-1980 ve 1980-2000 arası dönemde Türk romanında küçük burjuva aydını (Tutunamayanlar, Bir düğün gecesi, Kara kitap ve Yüz : 1981 romanları çerçevesinde)

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, Türkiye’nin modernleşme sürecinde kendine has özellikler taşıyan, 1960-1980 ve 1980-2000 arası dönemde, küçük burjuva aydınındaki kültürel değişimi karşılaştırmalı olarak anlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, 1960–1980 ile 1980–2000 yılları arasında yazılan ve küçük burjuva aydınını konu alan “Tutunamayanlar, Bir Düğün Gecesi, Kara Kitap, Yüz:1981” isimli romanlarda; bu aydınların Doğu Batı, aydın halk, kent taşra ikilikleri, ayrıca iktidara ve zenginliğe bakışlarındaki değişim saptanmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden “belge incelemesi”nin özel bir türü olan hermeneutik tekniğin kullanıldığı araştırmada, 20’şer yıllık iki dönemde yazılan dört roman veri kaynağı olarak incelenmiştir. 1960–1980 arası dönemde yazılan romanlardaki küçük burjuva aydınının Doğu Batı ikilemine yaklaşımı; bu iki kültür arasındaki fakları anlama ve açıklama çerçevesinde kalmıştır. 1980–2000 arası dönemde ise, bu iki medeniyet dairesinin (Doğu ve Batı medeniyetleri) sentezine yönelik çabalara yönelmişlerdir. 1960–1980 arası dönemde yazılan romanlardaki aydın tipler solcudurlar. Onların, siyasal formasyonları gereği halkın içinde ve halkla birlikte olmaları gerekmektedir. Aslında bu ideal zihniyet düzeyinde hep var olmuştur. Ancak Osmanlı Türk geleneğindeki aydın halk yabancılaşması bu dönem aydınlarının da temel çıkmazıdır. 1980–2000 arası dönemde ise; yaşanmakta olan aydın halk ikiliğini aşmaya yönelik düşünce ve çabalar söz konusudur. Ele alınan iki dönemde de taşra; küçük burjuva aydınınca olumsuz çağrışımlarla birlikte anılmıştır. 1960–1980 arasında yazılan romanlarda çizilen küçük burjuva aydınlarında kent taşra ikilemi ve taşraya olan mesafeli duruş, taşrayı hor görme daha belirgindir. Bu durum 1980–2000 arasında yazılan romanlarda betimlenen küçük burjuva aydınları için önem arzetmemektedir; önceki döneme göre daha belirsiz bir vurguya sahiptir. İktidara bakış bağlamında, her iki dönemde de küçük burjuva aydın tipler için iktidarı temsil eden devlettir ve onunla özdeşleşen tipler olumsuz olarak resmedilir. İktidar, mesafe konulması, uzaklaşılması gereken bir problem alanıdır. İncelenen dönemlerde resmedilen küçük burjuva aydın tiplerinin zenginliğe bakışları arasında belirgin bir farklılık söz konusudur. 1960–1980 arası dönemde zenginlik, olumsuz ve uzak durulması gereken bir olgu olarak görülmektedir. Ancak 1980–2000 arası dönemde zenginlik, bu olumsuz imajından sıyrılmış, istenir, peşinde koşulur konuma yükselmiştir.