Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Çağdaş İslamcı Bir Aydın : Mehmet Şerafettin Yaltkaya

Abstract

Türk çağdaşlaşmasının en kırılgan zamanlarına tanıklık etmiş olan Mehmet Şerafettin Yaltkaya II. Meşrutiyet Dönemi ile beraber Türkçü ve İslamcı çevrelerin fikir sözcülüğünü yapmaya başlayan bir aydındır. Milli kültürün ve İslamiyet'in temel dinamiklerini XX. yüzyılın çağdaş bakış açısıyla tekrar ele alarak yorumlamıştır. Kelam tarihi, İslam Tarihi, tıp tarihi ve edebiyat Yaltkaya'nın üretkenliğini ortaya koyduğu uzmanlık alanlarının başında gelmiştir. I. Dünya Savaşı yılları ve Milli Mücadele Dönemi'nde doğrudan harp meydanlarında görev almasa da yurt savunmasına önemli katkılarda bulundu. Türkiye'de gerçekleştirilen devrimlerin İslami açıdan meşruiyetini kanıtlamaya çalışanların başında gelen Yaltkaya, dil devrimi, ulusal tarih tezinin oluşturulması, şapka iktisası kanununun hayata geçirilmesi, ibadethanelerin tanzimi ve tadilatı, köy enstitülerinin yaygınlaştırılması gibi sosyal, kültürel ve eğitim alanlarında gerçekleştirilen önemli devrimlerin birçoğunda aktif olarak görev almıştır. Arapça'dan Türkçe'ye kazandırdığı eserlerin uluslar arası çevrelerde sıklıkla kullanılması O'nun yurt dışında da tanınmasına yol açtı. Yakın dönem Türkiye Tarihi'nde adının en fazla zikredilmesine neden olan gelişmelerden biri 19 Kasım 1938 günü Atatürk'ün cenaze namazını kıldırması olmuştur. Kitap ve çeviri çalışmalarının dışında birçok makale kaleme alan Yaltkaya, bilimsel etkinlikleri ve zihin dünyası itibariyle Ahmet Cevdet Paşa, Hilmi Ziya Ülken ve Erol Güngör çizgisine yakın durmuş bir düşünce adamıdır. 23 Nisan 1947'de Ankara'da vefat etmiştir.