Monetarist yaklaşım çerçevesinde parasal genişleme ve enflasyon : Türkiye için bir uygulama (1970-1990)

Abstract

Parasal genişleme ve enflasyon ilişkisinin incelendiği bu çalış- mada, önce para arzı kapsamı konusunda literatürdeki temel yaklaşımlar incelenmiş, bu temel yaklaşımlardan hareket ederek Türkiye'de geçerli olabilecek para arzı tanımına ulaşılmıştır. Para arzının belirlenmesinde en önemli unsur olan baz para kav- ramı açıklanarak Türkiye için baz para, bilanço analizi yöntemine da- yanılarak, kaynak ve kullanıma göre ayrı ayrı hesaplanmıştır. Ele aldığımız dönem boyunca kamu kesiminin Merkez Bankası'nda borçlanma- sının disiplin altına alınmamasını, parasal genişlemenin en önemli unsuru olmuştur. İncelenen dönemde baz para sürekli artma yönünde değişmiş ve bu artışa en önemli katkı kamu kesimi kredilerinden, özel- likle hazine kısa vadeli avanslarından gelmiştir. Diğer taraftan Türkiye'de para arzı ile baz para arasında para çarpanı aracılığı ile kurulan ilişkiden hareket ederek, söz konusu ilişkiyi kuran faktörlerin ele alınan dönemde para arzına katkıları incelenmiştir. Türkiye'de 1970-1990 döneminde ekonomide görülen para- sal genişlemeyi belirleyen temel unsur baz para olurken, para çarpa- nının bu genişlemeye katkısının sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Hızlı parasal genişlemenin enflasyonist süreç üzerindeki etkisini tespit edebilmek amacıyla çalışmamızın üçüncü bölümünde monetarist yaklaşıma dayanan bir makro ekonometrik model geliştirilmiştir. Geliş- tirilen bu modelin temel özelliği para arzını dışsal bir değişken ola- rak değil kamu kesimi borçlanma gereğinin de açıklayıcı değişkenler arasında yer aldığı bir fonksiyon olarak modelde yer almasıdır. Ge- liştirilen bu model 1970-1990 döneminde Türkiye uygulamasında elde edilen yıllık veriler kullanılarak tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçla- rı Türkiye örneğinde enflasyonun monetarist açıklama biçiminin geçer- liliğini ortaya koymuştur. Diğer yandan gerçekleştirilen nedensellik testleri sonucunda para arzı ve fiyatlar arasındaki etkileşimin çift yönlü olarak çalıştığı tespit edilmiştir.