Türkiye-Avrupa Birliği arasındaki mal hareketlerinin analizi : (1963-1994)

Abstract

Avrupa Ekonomik Topluluğu ile 1963 yılında Ankara'da imzalanan ortaklık anlaşmasından, 1995 yılında imzalanan Gümrük Birliği Anlaşmasına kadar geçen süreçte, Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri analiz edilmiştir. Ortaklık anlaşmasının öngördüğü üç aşamada ilişkiler dönemler itibariyle değerlendirilerek, taraflar arasındaki mal hakeketlerini yönlendiren faktörler tek tek analize tabi tutulup, ihracat ve ithalatlardaki etkileri ölçülmeye çalışılmıştır. Tüm analiz sürecinde, Türkiye'nin Avrupa Birliğinden yaptığı ithalatların gelişimini belirleyen aşağıdaki değişkenler incelendi: Nispi fiyatlar, krediler, direkt yatırımlar, ürünlerin nispi fiyatları, Türkiye'nin üretim yapısı ve ithalat kapasitesi. İncelenen ilk üç değişken AB'nin Türkiye pazarında rekabet edebilirliğini tanımlar. Son üç değişken ise AB'den yapılan ithalat ile Türkiye'nin ithalat bileşimi arasındaki bağıntıyı ortaya koyar. Dönemlere göre iki değişkenin önemi farklıdır. Rekabet edebilirlik değişkenleri hazırlık dönemi boyunca AB'den yapılan ithalatının gelişimini belirlemiştir. Yapısal değişkenler geçiş döneminin belirleticisidir. Ancak son döneme bakıldığında (1984-1994) rekabet edebilirlik değişkenlerinin tekrar ön plana çıktığı gözlenmiştir. Türkiye'nin AB'ne ihracatının analizinde elde edilen sonuçlar şöyledir. İhracatın gelişimini iki temel değişken saptanmıştır. Bunlar arz ve talep değişkenleridir. İhracatın gelişiminde arz değişkenleri 1973-1979 ve 1984-1994 dönemlerinde etkili olurken, talep değişkenleri 1965-1972 ve 1980-1983 dönemlerinde etkili olmuşlardır.